Araştırma Makalesi
Türk İşletme Tarihi ve Yönetim Bilimi Açısından Birinci İzmir İktisat Kongresi: Banka Merkezli İşletme Gruplarının Oluşumu
Öz
Yönetim bilimi çalışmalarında Türk işletme tarihine olan ilgi giderek artmaktadır. Erken Cumhuriyet Dönemi ve öncesi, işletme tarihi çalışmaları için özellikli bir zaman dilimidir. Kazanılanbağımsızlık zaferi sonrası henüz barış anlaşması imzalanmadan ve yeni yönetim şekli ilan edilmeden düzenlenen Birinci İzmir İktisat Kongresi, tarih ve iktisat bilim insanlarınca detaylı bir şekilde ele alınmasına rağmen yönetim bilim insanları tarafından yeterince incelenmemiştir. Kurtuluş Savaşını kazanan lider kadro, sahip oldukları stratejik yönetim yetenekleri ile ülkenin milli kalkınmasını gerçekleştirebilecek örgütsel yapılar kurmuşlardır. Lider kadronun yönetiminde yapılan kongrede alınan kararlar sonucunda, Türk işletme gruplarının ilk örnekleri olan İş Bankası ve Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur. Birinci İzmir İktisat Kongresi’nde benimsenen milli kalkınma amacını gerçekleştirebilmek için dönemin koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan banka merkezli işletme grupları, daha sonra kurulacak çok sayıdaki örgütsel yapıya örnek teşkil etmiştir. Dönemin kurumsal koşullarının şekillendirdiği örgütsel yapıların analizinde kullanılan metot tarihsel dönüşüm metodolojisidir. Çalışmada, Erken Cumhuriyet döneminde kurulan özgün örgütsel yapılar tarihsel dönüşüm metodolojisi çerçevesinde ele alınarak henüz yeterince incelenmemiş döneme ışık tutulacaktır. Böyleceyönetim bilimi yazınına da katkıda bulunulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akgüç, Öztin (1989) 100 Soruda Türkiye’de Bankacılık, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
- Altuğ, Yılmaz (1981) Atatürk Döneminde Türkiye Ekonomisi Semineri, Köz Yayınları, İstanbul.
- Amatori, Franco ve Jones Geofrey (2007) “Giriş”, Franco Amotori ve Geoffrey Jones (Ed.); Dünya İşletme Tarihi, (Çev. Abdullah Ersoy), Dost Kitapevi Yayınlar, Ankara, ss. 13-23.
- Amatori, Franco (2009) “Business History: State of the Art and Controversies, in “Revista de Historia Industrial”, Entreprises et Histoires, 39.1, ss. 17-35.
- Apak, Kemaliettin, Aydınelli, Cevdet ve Akın, Mehmet (1952) Türkiye'de Devlet Sanayi ve Maadin İşletmeleri, Selüloz Basımevi, İzmit.
- Ateş, Toktamış ve Soyak, Alkan (1999) Cumhuriyet Dönemi İktisadi Yapı ve Finans Sistemi 1923-1946 Dönemi, Creative Yayıncılık, İstanbul.
- Aydemir, Muzaffer, Özkaleli Murat ve Katırcıoğlu, Salih (2012) “The Roots of Holdings through State: Evidence from Turkish Industry and Maadin Bank in Turkey”, Actual Problems of Economics, 136.11, ss. 250-259.
- Aydemir, Muzaffer (2019a) Türkiye’de Üst Yönetim Ekipleri, Altınbaş Üniversitesi Yayınları, Ankara.
- Aydemir, Muzaffer (2019b) “Turkey’s Pioneering Model Business Group: İş Bankası (Business Bank)”, Sarıipek Doğa, Yenihan Bora ve Franca Valentin, (Ed.): Critical Review of Social Sciences Contemporary Issues, Frontpage Publications, London, ss. 48-64.
- Boratav, Korkut (1988) Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
- Chung, Chi-Nien (2001). “Markets, Culture and Institutions: the Emergence of Large Business Groups in Taiwan, 1950's-1970's”, Journal of Management Studies, 38.5, ss. 719-745.
- Durmuş, Savaş ve Aydemir Kemal (2016) “Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi (1923-1938)”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7.12, ss. 155-167.
- Georgeon, François (2006) Osmanlı-Türk Modernleşmesi 1900-1930 Seçilmiş Makaleler, (Çev. Ali Berktay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Ghemawat, Pankaj ve Khanna, Tarun (1998) “The Nature of Diversified Business Groups: A Research Design and Two Case Studies’, The Journal of Industrial Economic”, 46.1, ss. 35-61.
- Gottschalk, Petter (2007) CIO and Corporate Strategic Management: Changing Role of CIO to CEO, Idea Group Publishing, Hershey.
- İnan, Afet (1989) İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Kahraman, Serpil ve Şişmanoğlu Gizem (2019) “Atatürk Dönemi İktisadi Devletçi Sanayileşme Politikaları”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Derdergisi, 17, ss. 627-656.
- Kandemir, Ahmet (2002) Dünyada ve Türkiye’de Kalkınma Bankacılığı ve Kalkınmanın Finansmanı, Türkiye Kalkınma Bankası Yayın No 12, Ankara.
- Kazgan, Haydar, vd. (1999) Osmanlıdan Günümüze Türk Finans Tarihi Cilt II, Creatif Yayıncılık, İstanbul.
- Keçetep, İlker (2016) Türkiye’de İktisat Biliminin Doğuşu, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, ss. 823-834.
- Keyler, Çağlar (1998) 1923-1932 Dönemi Bankalar, 75 Yılda Paranın Serüveni, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Khanna, Tarun (2000) “Business Groups and Social Welfare in Emerging Markets: Existing Evidence and Unanswered Questions”, European Economic Review, 44, ss. 748-761.
- Khanna, Tarun ve Palepu, Krishna (2000) “Is Group Affiliation Profitable in Emerging Markets? An Analysis of Diversified Indian Business Groups”, The Journal of Finance, 2000, 55.2, ss. 867-891.
- Khanna, Tarun ve Rivkin, Jan (2001) “Estimating the Performance of Business Groups in Emerging Markets”, Strategic Management Journal, 2001, 22.1, ss.45-74.
- Khanna, Tarun ve Yafeh, Yishay (2007) “Business Groups in Emerging Markets: Paragons or Parasites”, Journal of Economic Literature, XLV, ss. 331-372.
- Kocabaşoğlu, Uygur, Sak Güven, Sönmez Sinan, vd. (2001) Türkiye İş Bankası Tarihi, Acar Matbaası, İstanbul.
- Koç, Ceyhan (2010) "İzmir İktisat Kongresi'nin Türk Ekonomisinin Oluşumuna Etkileri". Atatürk Dergisi 3, ss. 145-167.
- Koçtürk, Murat ve Gölalan Meryem (2010) “1923- 1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45.2, ss. 48-65.
- Korum, Uğur (1982) “1923-1929 Döneminde Türkiye’de İmalat Sanayi ve Sanayi Politikaları” [Bildiri], Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, AÜ. SBF Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi No:513, Ankara, ss. 63-78. Köksal, Bilge ve İlkin Rasih (1973) Türkiye’de İktisadi Politikanın Gelişmesi (1923-1973), Binbirdirek Matbaası, Ankara.
- Lazonick, William (2007) “Yenilikçi İşletmeyi Anlamak: İktisat Kuramı ve İşletme Tarihinin Bütünleştirilmesine Doğru”, Franco Amotori ve Geoffrey Jones (Ed.); Dünya İşletme Tarihi, (Çev. Abdullah Ersoy), Dost Kitapevi Yayınlar, Ankara, ss. 78-101.
- Mintzberg, Henry (1993) Structure in Fives Desingning Effective Organizations, Prentice Hall International, London.
- Ökçün, Gündüz (1971) Osmanlı Sanayi 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistiki, Sevinç Matbaası, Ankara.
- Özçelik, Özer ve Tuncer Güner (2007) “Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9.1, ss. 253-266.
- Parasız, İlker (1998) Türkiye’de Bankacılığın Tarihsel Gelişimi, 75 Yılda Paranın Serüveni, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Pıçak, Murat, Süloğlu Duygu ve Eker Abdullah (2017) Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye İş Bankası’nın Kuruluşu ve Ekonomiye Etkisi, (Ed. Koç Selçuk, Genç Sema, Çolak Kerem), Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları, ss. 140-162.
- Pozzi, Daniele (2014) An Elastic Managerial Revolution: Family, Managers and Multidivisional Organisation at Pirelli (1943–56), Business History, 56.5, ss. 765–788.
- Recai, Mehmet (1934) Banka, Arkadaş Matbaası, İstanbul.
- Serin, Necdet (1983) Türkiye’nin Sanayileşmesi, Sevinç Matbaası, Ankara.
- Sivramkrishna, Sashi (2014) “From Merchant to Merchant-Ruler: A Structure–Conduct–Performance Perspective of the East India Company’s History, 1600–1765”, Business History, 56.5, ss. 789–815.
- Tezel, Yahya (2015) Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Yaylacık Matbaacılık, İstanbul.
- Tezer, Öcal (1973) Türk Banka Sistemi, Emel Matbaacılık, Ankara.
- Tuna, Serkan (2009) Dünya Ekonomik Krizine Bir Cevap mı? Türkiye’de Devlet İşletmeciliği ve Sümerbank (1932-1939), Derlem Yayınları, İstanbul.
- Türk, İsmail (1970) Niçin ve Nasıl Sanayileşme, Türkiye’nin Sanayileşmesi Sorunu Semineri, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
- Türkdoğan, Orhan (1981) Sanayi Sosyolojisi Türkiye’nin Sanayileşmesi Dün Bugün Yarın, Töre Devlet Yayınevi, Ankara Türkiye İş Bankası Esas Mukavelesi (1946) Kenan Matbaası, İstanbul.
- Yaşa, Memduh (1980) Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, Akbank Kültür Yayınları, Apa Ofset Basımevi, İstanbul.
- Yaşer, Yaşar (1973) Türkiye’de Toplumsak ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
- Zarakolu, Avni (1974) Cumhuriyetin 50. Yılında Memleketimizde Bankacılık, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
The First Izmir Economic Congress In Turkish Busıness History And Management Science: The Formation Of Bank-Centred Business Groups
Öz
The Turkish business history has been gradually taken attraction from the management science studies. Pre and early Republican era is a specific time period for business history studies. The First Izmir Economic Congress, which was held after the War of Independence but before signing a peace treaty and declaring a new form of government, was examined in detail by the history and economics scholars; however, it has not been studied by the management scientists. The top cadre that won the War of Independence established organizational structures that can carry out the national development of the country with their strategic management skills. As a result of the decisions taken in the congress, İşbank and Sanayi and Maadin Bank were established as the first examples of Turkish business groups. Bank-centred business groups, which emerged in the first Izmir Economic Congress to meet the goal of national development, have set an example for many organizational structures that were to be established later. Theme thousand in the analysis of organizational structures shaped by the institutional conditions of the era is the historical transformation methodology. Our study will contribute to the management science by examining the original organizational structures established in the early Republican period with the historical transformation methodology and shed light on this period which has not been sufficiently examined.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akgüç, Öztin (1989) 100 Soruda Türkiye’de Bankacılık, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
- Altuğ, Yılmaz (1981) Atatürk Döneminde Türkiye Ekonomisi Semineri, Köz Yayınları, İstanbul.
- Amatori, Franco ve Jones Geofrey (2007) “Giriş”, Franco Amotori ve Geoffrey Jones (Ed.); Dünya İşletme Tarihi, (Çev. Abdullah Ersoy), Dost Kitapevi Yayınlar, Ankara, ss. 13-23.
- Amatori, Franco (2009) “Business History: State of the Art and Controversies, in “Revista de Historia Industrial”, Entreprises et Histoires, 39.1, ss. 17-35.
- Apak, Kemaliettin, Aydınelli, Cevdet ve Akın, Mehmet (1952) Türkiye'de Devlet Sanayi ve Maadin İşletmeleri, Selüloz Basımevi, İzmit.
- Ateş, Toktamış ve Soyak, Alkan (1999) Cumhuriyet Dönemi İktisadi Yapı ve Finans Sistemi 1923-1946 Dönemi, Creative Yayıncılık, İstanbul.
- Aydemir, Muzaffer, Özkaleli Murat ve Katırcıoğlu, Salih (2012) “The Roots of Holdings through State: Evidence from Turkish Industry and Maadin Bank in Turkey”, Actual Problems of Economics, 136.11, ss. 250-259.
- Aydemir, Muzaffer (2019a) Türkiye’de Üst Yönetim Ekipleri, Altınbaş Üniversitesi Yayınları, Ankara.
- Aydemir, Muzaffer (2019b) “Turkey’s Pioneering Model Business Group: İş Bankası (Business Bank)”, Sarıipek Doğa, Yenihan Bora ve Franca Valentin, (Ed.): Critical Review of Social Sciences Contemporary Issues, Frontpage Publications, London, ss. 48-64.
- Boratav, Korkut (1988) Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
- Chung, Chi-Nien (2001). “Markets, Culture and Institutions: the Emergence of Large Business Groups in Taiwan, 1950's-1970's”, Journal of Management Studies, 38.5, ss. 719-745.
- Durmuş, Savaş ve Aydemir Kemal (2016) “Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi (1923-1938)”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7.12, ss. 155-167.
- Georgeon, François (2006) Osmanlı-Türk Modernleşmesi 1900-1930 Seçilmiş Makaleler, (Çev. Ali Berktay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Ghemawat, Pankaj ve Khanna, Tarun (1998) “The Nature of Diversified Business Groups: A Research Design and Two Case Studies’, The Journal of Industrial Economic”, 46.1, ss. 35-61.
- Gottschalk, Petter (2007) CIO and Corporate Strategic Management: Changing Role of CIO to CEO, Idea Group Publishing, Hershey.
- İnan, Afet (1989) İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Kahraman, Serpil ve Şişmanoğlu Gizem (2019) “Atatürk Dönemi İktisadi Devletçi Sanayileşme Politikaları”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Derdergisi, 17, ss. 627-656.
- Kandemir, Ahmet (2002) Dünyada ve Türkiye’de Kalkınma Bankacılığı ve Kalkınmanın Finansmanı, Türkiye Kalkınma Bankası Yayın No 12, Ankara.
- Kazgan, Haydar, vd. (1999) Osmanlıdan Günümüze Türk Finans Tarihi Cilt II, Creatif Yayıncılık, İstanbul.
- Keçetep, İlker (2016) Türkiye’de İktisat Biliminin Doğuşu, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, ss. 823-834.
- Keyler, Çağlar (1998) 1923-1932 Dönemi Bankalar, 75 Yılda Paranın Serüveni, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Khanna, Tarun (2000) “Business Groups and Social Welfare in Emerging Markets: Existing Evidence and Unanswered Questions”, European Economic Review, 44, ss. 748-761.
- Khanna, Tarun ve Palepu, Krishna (2000) “Is Group Affiliation Profitable in Emerging Markets? An Analysis of Diversified Indian Business Groups”, The Journal of Finance, 2000, 55.2, ss. 867-891.
- Khanna, Tarun ve Rivkin, Jan (2001) “Estimating the Performance of Business Groups in Emerging Markets”, Strategic Management Journal, 2001, 22.1, ss.45-74.
- Khanna, Tarun ve Yafeh, Yishay (2007) “Business Groups in Emerging Markets: Paragons or Parasites”, Journal of Economic Literature, XLV, ss. 331-372.
- Kocabaşoğlu, Uygur, Sak Güven, Sönmez Sinan, vd. (2001) Türkiye İş Bankası Tarihi, Acar Matbaası, İstanbul.
- Koç, Ceyhan (2010) "İzmir İktisat Kongresi'nin Türk Ekonomisinin Oluşumuna Etkileri". Atatürk Dergisi 3, ss. 145-167.
- Koçtürk, Murat ve Gölalan Meryem (2010) “1923- 1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45.2, ss. 48-65.
- Korum, Uğur (1982) “1923-1929 Döneminde Türkiye’de İmalat Sanayi ve Sanayi Politikaları” [Bildiri], Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, AÜ. SBF Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi No:513, Ankara, ss. 63-78. Köksal, Bilge ve İlkin Rasih (1973) Türkiye’de İktisadi Politikanın Gelişmesi (1923-1973), Binbirdirek Matbaası, Ankara.
- Lazonick, William (2007) “Yenilikçi İşletmeyi Anlamak: İktisat Kuramı ve İşletme Tarihinin Bütünleştirilmesine Doğru”, Franco Amotori ve Geoffrey Jones (Ed.); Dünya İşletme Tarihi, (Çev. Abdullah Ersoy), Dost Kitapevi Yayınlar, Ankara, ss. 78-101.
- Mintzberg, Henry (1993) Structure in Fives Desingning Effective Organizations, Prentice Hall International, London.
- Ökçün, Gündüz (1971) Osmanlı Sanayi 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistiki, Sevinç Matbaası, Ankara.
- Özçelik, Özer ve Tuncer Güner (2007) “Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9.1, ss. 253-266.
- Parasız, İlker (1998) Türkiye’de Bankacılığın Tarihsel Gelişimi, 75 Yılda Paranın Serüveni, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Pıçak, Murat, Süloğlu Duygu ve Eker Abdullah (2017) Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye İş Bankası’nın Kuruluşu ve Ekonomiye Etkisi, (Ed. Koç Selçuk, Genç Sema, Çolak Kerem), Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları, ss. 140-162.
- Pozzi, Daniele (2014) An Elastic Managerial Revolution: Family, Managers and Multidivisional Organisation at Pirelli (1943–56), Business History, 56.5, ss. 765–788.
- Recai, Mehmet (1934) Banka, Arkadaş Matbaası, İstanbul.
- Serin, Necdet (1983) Türkiye’nin Sanayileşmesi, Sevinç Matbaası, Ankara.
- Sivramkrishna, Sashi (2014) “From Merchant to Merchant-Ruler: A Structure–Conduct–Performance Perspective of the East India Company’s History, 1600–1765”, Business History, 56.5, ss. 789–815.
- Tezel, Yahya (2015) Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Yaylacık Matbaacılık, İstanbul.
- Tezer, Öcal (1973) Türk Banka Sistemi, Emel Matbaacılık, Ankara.
- Tuna, Serkan (2009) Dünya Ekonomik Krizine Bir Cevap mı? Türkiye’de Devlet İşletmeciliği ve Sümerbank (1932-1939), Derlem Yayınları, İstanbul.
- Türk, İsmail (1970) Niçin ve Nasıl Sanayileşme, Türkiye’nin Sanayileşmesi Sorunu Semineri, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
- Türkdoğan, Orhan (1981) Sanayi Sosyolojisi Türkiye’nin Sanayileşmesi Dün Bugün Yarın, Töre Devlet Yayınevi, Ankara Türkiye İş Bankası Esas Mukavelesi (1946) Kenan Matbaası, İstanbul.
- Yaşa, Memduh (1980) Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, Akbank Kültür Yayınları, Apa Ofset Basımevi, İstanbul.
- Yaşer, Yaşar (1973) Türkiye’de Toplumsak ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
- Zarakolu, Avni (1974) Cumhuriyetin 50. Yılında Memleketimizde Bankacılık, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
Toplam 47 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İşletme |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Nisan 2020 |
| Kabul Tarihi | 8 Haziran 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 5 Sayı: 1 |