Redirecting to http://dergipark.org.tr/_fragment?_hash=hS9EvvBNMWziAob3QgX8lrU-l_Ne2jjdQ-Nc3eForZw&_path=id%3D1673631%26_format%3Dhtml%26_locale%3Den%26_controller%3DApp%255CController%255CSite%255CArticleController%253A%253AesiArticleStats.
Research Article
BibTex RIS Cite

The Relationship Between The Balance Of Payments And The Real Exchange Rate In Türkiye: A VAR Analysis (2000-2024)

Year 2025, Volume: 26 Issue: 3, 531 - 545, 25.07.2025

Nazlı Gökçe , Hatıra Sadeghzadeh Emsen , Celal Kızıldere , Ömer Selçuk Emsen

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1673631

Abstract

When examining the evolution of exchange rate determination theories, there is a clear progression from the traditional foreign trade approach to the modern portfolio approach. This transition reflects a shift from focusing solely on the trade balance to encompassing all components of the balance of payments.
In analyzing which main account group of the balance of payments has played a more significant role in real exchange rate fluctuations in the case of the Turkish economy, a quarterly dataset covering the period from 2000 to 2024 was utilized. VAR analyses performed depending on the stationarity of the series at the level also provide an idea about the direction of the interaction between exchange rate and balance of payments relations in the literature. In the analyses performed, it was determined that the lagged values of the exchange rate and current transactions and geopolitical risks were effective in the short term in the real exchange rate change. Notably, the sensitivity of the capital account to exchange rate fluctuations and the current account deficit suggests that the external economic dynamics of the Turkish economy function more in the context of nominal factors rather than real economic fundamentals. In summary, the findings reveal that in the Turkish economy, exchange rate fluctuations are explained by traditional theories in the short run, whereas modern theories become more relevant over the long run.

Keywords

Exchange rate Balance of payments Econometric analysis Turkish economy

References

  • Aksu, H. & Emsen, Ö. S. (2018). Tüketim malı ihracatı ile ara ve sermaye malı ithalatı arasındaki asimetrik ilişkiler araştırması: Türkiye örneği (1995: 01-2018: 02). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 647-659.
  • Camacho, J. & Lindstrom, A. (2021). Exchange Rate and Balance of Payments–a Correlation that Got Lost. Riksbank Staff Memo.
  • Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: journal of the Econometric Society, 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517.
  • Enders, W. (2008). Applied econometric time series. John Wiley & Sons.
  • Ertek, T. (2000). Ekonometriye Giriş (2. Baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
  • Feder, G. (1983). On exports and economic growth. Journal of Development Economics, 12(1-2), 59-73. https://doi.org/10.1016/0304-3878(83)90031-7.
  • Geopolitical Risk Index (2025). Country-specific geopolitical risk index. https://www.matteoiacoviello.com/gpr_country.htm Erişim Tarihi: 19.02.2025.
  • Gerni, C., Emsen, Ö. S. & Değer, M. K. (2008). İthalata dayalı ihracat ve ekonomik büyüme: 1980-2006 Türkiye deneyimi. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22.
  • Gerni, C., Aksu, H. & Emsen, Ö. S. (2018). Türkiye ekonomisinde ihracat ile ithalat ve döviz kuru arasındaki ilişkiler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 78-91.
  • Ibrahim, I. (2002). On exports and economic growth. Jurnal Pengurusan, 21, 3-18.
  • Jabbour, G. M. & Mansour-Ichrakieh, L. (2025). Dollarization vs. bitcoinization in Türkiye: Which is more dangerous for the financial market? Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 100, 102116, 1-23.
  • Kaminsky, G. L. & Reinhart, C. M. (1999). The twin crises: the causes of banking and balance-of-payments problems. American Economic Review, 89(3), 473-500.
  • Kızıldere, C., Kabadayı, B. & Emsen, Ö. S. (2014). Diş ticaretin döviz kuru değişimlerine duyarlılığı: Türkiye üzerine bir inceleme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6(12), 39-53.
  • Makin, A. J., International macroeconomics. Pearson Education. 2002.
  • Makin, A. J. (2005). A monetary model of exchange rate and balance of payments adjustment. Economic Issues, 10(1), 25-36.
  • Makin, A. J., The Balance of Payments and the exchange rate, (Ed. Pasquale Michael Sgro), International economics, finance, and trade – ı, eolss (Encyclopedia of Life Support Systems) (2009) https://www.eolss.net/ebooklib/ebookcontents/e1-23-themecontents.pdf Erişim Tarihi: 08.03.2025.
  • Nguyen, C. D. T., Dang, H. T. T., Nguyen, C. D. T. & Dang, H. T. T. (2022). The impact of foreign exchange rate on a balance of payments: Issues from Vietnam. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 9(6), 1-8. https://doi.org/10.21833/ijaas.2022.06.001.
  • Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1-48. https://doi.org/10.2307/1912017.
  • Tarı, R. & Bozkurt, H. (2006). Türkiye’de istikrarsız büyümenin VAR modelleri ile analizi (1991.1-2004.3). İstanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, (4), 1-16.
  • Tashtanbekova, Z., Ödemeler dengesi ve döviz kuru ilişkisi: gelişmekte olan ülkeler ve Türkiye, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011.
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2025 İstatistiki Veriler. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket Erişim Tarihi: 15.02.2025.
  • Vorster, S. & Quin, J. (2024). The Relationship between the current account & the exchange rate, Exchange rates & the balance of payments (DP IB Economics): revision note. https://www.savemyexams.com/dp/economics/ib/22/hl/revision-notes/4-the-global-economy/4-6-balance-of-payments/exchange-rates-and-the-balance-of-payments/ Erişim Tarihi: 09.03.2025.
  • Yılmaz, R. C. (2018). Döviz kurları ve dış ticaret ilişkisi: rekabet gücü çerçevesinde Türkiye örneği. İstanbul.

Türkiye’de Dış Ödemeler Bilançosu Ve Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişkiler: Bir VAR Analizi (2000-2024)

Year 2025, Volume: 26 Issue: 3, 531 - 545, 25.07.2025

Nazlı Gökçe , Hatıra Sadeghzadeh Emsen , Celal Kızıldere , Ömer Selçuk Emsen

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1673631

Abstract

Döviz kuru belirleme teorilerinin gelişim süreci incelendiğinde geleneksel dış ticaret yaklaşımından modern portföy yaklaşımına doğru bir süreç izlenirken, bu süreçte de dış ticaret bilançosundan ödemeler bilançosunun tüm kalemlerini kuştan bir evirilmenin olduğu görülmektedir. Türkiye ekonomisi özelinde reel kur değişiminde ödemeler bilançosu ana hesap gruplarından hangisinin daha etkin çalıştığı incelenirken, dönem olarak 2000-2024 arası dönem için üçer aylık veri seti kullanılmıştır. Serilerin seviyede durağan çıkmasına bağlı olarak yapılan VAR analizleri literatürdeki kur ve ödemeler bilançosu ilişkilerinin etkileşiminin yönü hakkında da fikir vermektedir. Yapılan analizlerde reel kur değişiminde kurun kendi gecikmeli değerleri ile cari işlemlerin ve jeopolitik risklerin kısa dönemde etkili olduğu tespit edilmiştir. Dönem uzadıkça kurun gecikmeli değerlerinin etkilerinin zayıfladığı; buna karşılık cari işlemler ile jeopolitik risk unsurlarına net hata ve noksan hesabı ile sermaye bilançosunun eklendiği görülmüştür. Özellikle sermaye bilançosunun kur ve cari açığa duyarlılığı ise Türkiye ekonomisinin dış ekonomik boyutunun reel ekonomik unsurlardan ziyade nominal unsurlar bağlamında işlediği söylenebilir. Kısaca bulgular Türkiye ekonomisinde kur hareketliliğinde kısa dönemde geleneksel teorinin ve uzun dönemde modern teorinin işlediğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Döviz kuru Ödemeler dengesi Ekonometrik analiz Türkiye ekonomisi

References

  • Aksu, H. & Emsen, Ö. S. (2018). Tüketim malı ihracatı ile ara ve sermaye malı ithalatı arasındaki asimetrik ilişkiler araştırması: Türkiye örneği (1995: 01-2018: 02). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 647-659.
  • Camacho, J. & Lindstrom, A. (2021). Exchange Rate and Balance of Payments–a Correlation that Got Lost. Riksbank Staff Memo.
  • Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: journal of the Econometric Society, 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517.
  • Enders, W. (2008). Applied econometric time series. John Wiley & Sons.
  • Ertek, T. (2000). Ekonometriye Giriş (2. Baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
  • Feder, G. (1983). On exports and economic growth. Journal of Development Economics, 12(1-2), 59-73. https://doi.org/10.1016/0304-3878(83)90031-7.
  • Geopolitical Risk Index (2025). Country-specific geopolitical risk index. https://www.matteoiacoviello.com/gpr_country.htm Erişim Tarihi: 19.02.2025.
  • Gerni, C., Emsen, Ö. S. & Değer, M. K. (2008). İthalata dayalı ihracat ve ekonomik büyüme: 1980-2006 Türkiye deneyimi. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22.
  • Gerni, C., Aksu, H. & Emsen, Ö. S. (2018). Türkiye ekonomisinde ihracat ile ithalat ve döviz kuru arasındaki ilişkiler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 78-91.
  • Ibrahim, I. (2002). On exports and economic growth. Jurnal Pengurusan, 21, 3-18.
  • Jabbour, G. M. & Mansour-Ichrakieh, L. (2025). Dollarization vs. bitcoinization in Türkiye: Which is more dangerous for the financial market? Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 100, 102116, 1-23.
  • Kaminsky, G. L. & Reinhart, C. M. (1999). The twin crises: the causes of banking and balance-of-payments problems. American Economic Review, 89(3), 473-500.
  • Kızıldere, C., Kabadayı, B. & Emsen, Ö. S. (2014). Diş ticaretin döviz kuru değişimlerine duyarlılığı: Türkiye üzerine bir inceleme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6(12), 39-53.
  • Makin, A. J., International macroeconomics. Pearson Education. 2002.
  • Makin, A. J. (2005). A monetary model of exchange rate and balance of payments adjustment. Economic Issues, 10(1), 25-36.
  • Makin, A. J., The Balance of Payments and the exchange rate, (Ed. Pasquale Michael Sgro), International economics, finance, and trade – ı, eolss (Encyclopedia of Life Support Systems) (2009) https://www.eolss.net/ebooklib/ebookcontents/e1-23-themecontents.pdf Erişim Tarihi: 08.03.2025.
  • Nguyen, C. D. T., Dang, H. T. T., Nguyen, C. D. T. & Dang, H. T. T. (2022). The impact of foreign exchange rate on a balance of payments: Issues from Vietnam. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 9(6), 1-8. https://doi.org/10.21833/ijaas.2022.06.001.
  • Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1-48. https://doi.org/10.2307/1912017.
  • Tarı, R. & Bozkurt, H. (2006). Türkiye’de istikrarsız büyümenin VAR modelleri ile analizi (1991.1-2004.3). İstanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, (4), 1-16.
  • Tashtanbekova, Z., Ödemeler dengesi ve döviz kuru ilişkisi: gelişmekte olan ülkeler ve Türkiye, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011.
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2025 İstatistiki Veriler. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket Erişim Tarihi: 15.02.2025.
  • Vorster, S. & Quin, J. (2024). The Relationship between the current account & the exchange rate, Exchange rates & the balance of payments (DP IB Economics): revision note. https://www.savemyexams.com/dp/economics/ib/22/hl/revision-notes/4-the-global-economy/4-6-balance-of-payments/exchange-rates-and-the-balance-of-payments/ Erişim Tarihi: 09.03.2025.
  • Yılmaz, R. C. (2018). Döviz kurları ve dış ticaret ilişkisi: rekabet gücü çerçevesinde Türkiye örneği. İstanbul.
There are 23 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Policy and Administration (Other)
Journal Section Makaleler
Authors

Nazlı Gökçe 0000-0001-7215-8753

Hatıra Sadeghzadeh Emsen 0000-0001-8824-0401

Celal Kızıldere 0000-0001-9904-0472

Ömer Selçuk Emsen 0000-0002-1809-0513

Early Pub Date July 19, 2025
Publication Date July 25, 2025
Submission Date April 11, 2025
Acceptance Date June 8, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 26 Issue: 3

Cite

APA Gökçe, N., Sadeghzadeh Emsen, H., Kızıldere, C., Emsen, Ö. S. (2025). Türkiye’de Dış Ödemeler Bilançosu Ve Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişkiler: Bir VAR Analizi (2000-2024). Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3), 531-545. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1673631
 Download Cover Image

Cumhuriyet University Journal of Economics and Administrative Sciences is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).