Türkiye Ekonomisinde Reel Efektif Döviz Kuru, Reel İhracat ve Reel İthalat Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Testleri ile Analizi (2013-2023)
Abstract
Ülke ekonomileri için dış ticaret en önemli stratejik araçların başında gelmektedir. 21.yy’da gittikçe gelişen uluslararası meta hareketliliği, ülkelerin ekonomik sınıflandırmasında temel ölçütlerin başında yer alır. Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde 2013:01 ve 2023:02 dönemi aylık verilerinden faydalanılarak reel efektif döviz kuru, reel ihracat ve reel ithalat arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Bu analizdeki temel amaç Türkiye ekonomisinin dış ticaret performansını ölçerek edilgenliği konusunda fikir edinebilmektir. Değişkenlerin durağanlık sınaması için Augmented Dickey-Fuller (1981) ve Phillips ve Perron (1988) birim kök testleri uygulanmıştır. Daha sonra değişkenlerin pozitif ve negatif bileşenleri arasında gerçekleşebilecek ilişkinin detaylı görülmesi adına Hatemi j-Roca (2014) asimetrik nedensellik testi uygulanmıştır. Son olarak dönemsel gerçekleşen etkileşimlerin tespit edilmesine olanak tanıyan Balcılar vd. (2010) Bootstrap kayan pencere nedensellik testinden faydalanılmıştır. Yapılan analiz neticesinde reel efektif döviz kurunun pozitif bileşeninden reel ihracatın pozitif bileşenine olacak şekilde asimptotik olarak %5, bootstrap yöntemiyle ise hem %5 hem de %10 anlam seviyelerinde anlamlı bir nedensellik tespit edilmiştir. Balcılar vd. (2010) Bootstrap kayan pencere nedensellik analizi ile birlikte tespit edilen reel efektif döviz kurundan reel ihracata ve reel ithalattan reel efektif döviz kuruna doğru gerçekleşen nedensellik ilişkilerinin harici modellere göre dönemsel olarak daha geniş zamana yayılması ise tespiti yapılan asimetrik ilişkinin varlığını dönemsel olarak da onaylamaktadır. Bu sonuçlar ışığında döviz kurlarında gerçekleşecek dalgalanmaların Türkiye ekonomisi için dış ticaret konusunda dinamik bir stres kaynağı olacağı görülmüştür.
References
- Açci, Y. (2016). Türkiye’de Reel Döviz Kuru Ve Dış Ticaret İlişkisinin Var Analizi İle İncelenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 8(14), 41-53. doi: 10.20990/kilisiibfakademik.264357
- Adıgüzel, U., Kayhan, S., & Bayat, T. (2016). Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi: Asimetrik Nedensellik Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 241-252.
- Altin, H., & Süslü, C. (2017). Türkiye İçin Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 105-112.
- Asteriou, D., & Hall, S. G. (2021). Applied Econometrics (4. Edition). London: Bloomsbury Publishing.
- Aziz, N. (2008). The role of exchange rate in trade balance: Empirics from Bangladesh. University of Birmingham, UK, 1-25.
- Backus, D. (1998). The Japanese trade balance: Recent history and future prospects. Japan and the World Economy, 10(4), 409-420. doi: 10.1016/S0922-1425(98)00027-9
- Balcilar, M., Ozdemir, Z. A., & Arslanturk, Y. (2010). Economic growth and energy consumption causal nexus viewed through a bootstrap rolling window. Energy Economics, 32(6), 1398-1410. doi: 10.1016/j.eneco.2010.05.015
- Barişik, S., & Demi̇rci̇oğlu, E. (2006). Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi 1980-2001. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 71-84.
- Begović, S., & Kreso, S. (2017). The adverse effect of real effective exchange rate change on trade balance in European transition countries. Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Rijeci: časopis za ekonomsku teoriju i praksu, 35(2), 277-299.
- Chaudhary, G. M., Hashmi, S. H., & Khan, M. A. (2016). Exchange Rate and Foreign Trade: A Comparative Study of Major South Asian and South-East Asian Countries. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 230, 85-93. doi: 10.1016/j.sbspro.2016.09.011
- Dash, A. K., & Narasimhan, V. (2011). Exchange Rate Pass-through: How Much Do Exchange Rate Changes Affect the Prices of Indian Exports and Imports. South Asia Economic Journal, 12(1), 1-23. doi: 10.1177/139156141001200101
- Değer, O., & Demi̇r, M. (2015). Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (604), 7-21.
- Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057-1072. doi: 10.2307/1912517
- Doğan, M., Güngör, S., & Gürsoy, S. (2022). The Effect of Exchange Rate Volatility on Bilateral Trade between Turkey and European Union Countries: Asymmetric Analysis with Markov Regime Switching Models. Global Policy and Governance, 11(2), 3-34. doi: 10.14666/2194-7759-11-2-001
- Eğilmez, M. (2019). Ekonominin temelleri (1. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- EVDS. (2023). Kurlar-Efektif Kurlar. Geliş tarihi 27 Haziran 2023, gönderen https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_4/5896/DataGroup/turkish/bie_pbpanal2/
- Fountas, S., & Bredin, D. (1998). Exchange rate volatility and exports: The case of Ireland. Applied Economics Letters, 5(5), 301-304. doi: 10.1080/758524405
- Gujarati, D. N. (2016). Örneklerle Ekonometri (2.baskı). Ankara: BB101 Yayınları.
- Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456. doi: 10.1007/s00181-011-0484-x
- Hatemi-J, A., & Roca, E. (2014). 2014-01: BRICs and PIGS in the presence of Uncle Sam and big brothers: Who drive who? Evidence based on asymmetric causality tests (Working paper) (ss. 1-18). Griffith University.
- Hooy, C.-W., & Choong, C.-K. (2010). Export Demand within SAARC Members: Does Exchange Rate Volatility Matter. International Journal of Economics and Management, 4(2), 373-390.
- Karaş, G., & Karaş, E. (2017). Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(IASOS Özel Sayısı-), 27-46. doi: 10.12780/usaksosbil.372519
- Kizildere, C., Kabadayi, B., & Emsen, Ö. S. (2015). Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (12). doi: 10.18092/ijeas.74487
- Köse, N., Ay, A., & Topalli, N. (2008). Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi: Türkiye Örneği (1995–2008). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 25-45.
- Lal, A. K., & Lowinger, T. C. (2002). The J-Curve: Evidence from East Asia. Journal of Economic Integration, 17(2), 397-415.
- McKenzie, M. D. (1999). The Impact of Exchange Rate Volatility on International Trade Flows. Journal of Economic Surveys, 13(1), 71-106. doi: 10.1111/1467-6419.00075
- Petek, A., & Çeli̇k, A. (2017). Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru,İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkininEkonometrik Analizi (1990-2015). Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (626), 69-87.
- Phillips, P. C. B., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. doi: 10.1093/biomet/75.2.335
- Saatci̇oğlu, C., & Karaca, O. (2004). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(2), 183-195.
- Sekmen, F., & Saribas, H. (2008, Kasım 23). Cointegration and Causality Among Exchange Rate, Export, and Import: Empirical Evidence from Turkey [SSRN Scholarly Paper]. Rochester, NY. Geliş tarihi gönderen https://papers.ssrn.com/abstract=1305865
- Seyidoğlu, H. (2009). Uluslararası iktisat teori ve politika uygulama (15. bs). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
- Şahi̇n, D., & Durmuş, S. (2019). Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
- Tarı, R. (2010). Ekonometri (6. Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
- TCMB. (2022, Eylül 12). Merkezin Güncesi. Geliş tarihi 07 Temmuz 2023, gönderen Merkezin Güncesi website: https://tcmbblog.org/tr/
- Thuy, V. N. T., & Thuy, D. T. T. (2019). The Impact of Exchange Rate Volatility on Exports in Vietnam: A Bounds Testing Approach. Journal of Risk and Financial Management, 12(1), 6. doi: 10.3390/jrfm12010006
- TÜİK. (2023). Dış Ticaret İstatistikleri. Geliş tarihi 27 Haziran 2023, gönderen https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Subat-2023-49622
- Vergil, H. (2002). Exchange Rate Volatility in Turkey and Its Effect on Trade Flows. Journal of Economic & Social Research, 4(1), 83-99.
- Yilanci, V., & Bozoklu, Ş. (2014). Türk sermaye piyasasında fiyat ve işlem hacmi ilişkisi: Zamanla Değişen Asimetrik Nedensellik Analizi. Ege Academic Review, 14(2), 211-220.
- Zengin, A. (2000). Reel döviz kuru hareketleri ve dış ticaret fiyatları (Türkiye ekonomisi üzerine ampirik bulgular). CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 27-41.
Analysis of the Relationship between Real Effective Exchange Rate, Real Exports, and Real Imports in the Turkish Economy with Asymmetric Causality Tests (2013-2023)
Abstract
Foreign trade is one of the most important strategic tools for country economies. In the 21st century, the increasing international movement of goods plays a significant role in the economic classification of countries. In this study, the relationship between real effective exchange rate, real exports, and real imports in the Turkish economy has been analyzed using monthly data for the periods of January 2013 and February 2023. The main objective of this analysis is to measure Turkey's external trade performance and gain insight into its passivity. Augmented Dickey-Fuller (1981) and Phillips and Perron (1988) unit root tests have been applied to examine the stationarity of the variables. Then, to explore the detailed relationship between the positive and negative components of the variables, the Hatemi j-Roca (2014) asymmetric causality test has been conducted. Finally, the Balcılar et al. (2010) bootstrap rolling window causality test, which allows the detection of periodic interactions, has been utilized. According to the analysis, a significant causality has been detected from the positive component of the real effective exchange rate to the positive component of real exports, both asymptotically at the 5% level and bootstrap method at both 5% and 10% significance levels. The presence of the asymmetric relationship, which is confirmed periodically by external models, is further supported by the broader time span of causality relationships detected between the real effective exchange rate and real exports, and between real imports and real effective exchange rate using the Balcılar et al. (2010) bootstrap rolling window causality analysis. In light of these results, fluctuations in exchange rates are expected to be a dynamic source of stress for Turkey's economy concerning foreign trade.
References
- Açci, Y. (2016). Türkiye’de Reel Döviz Kuru Ve Dış Ticaret İlişkisinin Var Analizi İle İncelenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 8(14), 41-53. doi: 10.20990/kilisiibfakademik.264357
- Adıgüzel, U., Kayhan, S., & Bayat, T. (2016). Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi: Asimetrik Nedensellik Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 241-252.
- Altin, H., & Süslü, C. (2017). Türkiye İçin Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 105-112.
- Asteriou, D., & Hall, S. G. (2021). Applied Econometrics (4. Edition). London: Bloomsbury Publishing.
- Aziz, N. (2008). The role of exchange rate in trade balance: Empirics from Bangladesh. University of Birmingham, UK, 1-25.
- Backus, D. (1998). The Japanese trade balance: Recent history and future prospects. Japan and the World Economy, 10(4), 409-420. doi: 10.1016/S0922-1425(98)00027-9
- Balcilar, M., Ozdemir, Z. A., & Arslanturk, Y. (2010). Economic growth and energy consumption causal nexus viewed through a bootstrap rolling window. Energy Economics, 32(6), 1398-1410. doi: 10.1016/j.eneco.2010.05.015
- Barişik, S., & Demi̇rci̇oğlu, E. (2006). Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi 1980-2001. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 71-84.
- Begović, S., & Kreso, S. (2017). The adverse effect of real effective exchange rate change on trade balance in European transition countries. Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Rijeci: časopis za ekonomsku teoriju i praksu, 35(2), 277-299.
- Chaudhary, G. M., Hashmi, S. H., & Khan, M. A. (2016). Exchange Rate and Foreign Trade: A Comparative Study of Major South Asian and South-East Asian Countries. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 230, 85-93. doi: 10.1016/j.sbspro.2016.09.011
- Dash, A. K., & Narasimhan, V. (2011). Exchange Rate Pass-through: How Much Do Exchange Rate Changes Affect the Prices of Indian Exports and Imports. South Asia Economic Journal, 12(1), 1-23. doi: 10.1177/139156141001200101
- Değer, O., & Demi̇r, M. (2015). Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (604), 7-21.
- Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057-1072. doi: 10.2307/1912517
- Doğan, M., Güngör, S., & Gürsoy, S. (2022). The Effect of Exchange Rate Volatility on Bilateral Trade between Turkey and European Union Countries: Asymmetric Analysis with Markov Regime Switching Models. Global Policy and Governance, 11(2), 3-34. doi: 10.14666/2194-7759-11-2-001
- Eğilmez, M. (2019). Ekonominin temelleri (1. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- EVDS. (2023). Kurlar-Efektif Kurlar. Geliş tarihi 27 Haziran 2023, gönderen https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_4/5896/DataGroup/turkish/bie_pbpanal2/
- Fountas, S., & Bredin, D. (1998). Exchange rate volatility and exports: The case of Ireland. Applied Economics Letters, 5(5), 301-304. doi: 10.1080/758524405
- Gujarati, D. N. (2016). Örneklerle Ekonometri (2.baskı). Ankara: BB101 Yayınları.
- Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456. doi: 10.1007/s00181-011-0484-x
- Hatemi-J, A., & Roca, E. (2014). 2014-01: BRICs and PIGS in the presence of Uncle Sam and big brothers: Who drive who? Evidence based on asymmetric causality tests (Working paper) (ss. 1-18). Griffith University.
- Hooy, C.-W., & Choong, C.-K. (2010). Export Demand within SAARC Members: Does Exchange Rate Volatility Matter. International Journal of Economics and Management, 4(2), 373-390.
- Karaş, G., & Karaş, E. (2017). Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(IASOS Özel Sayısı-), 27-46. doi: 10.12780/usaksosbil.372519
- Kizildere, C., Kabadayi, B., & Emsen, Ö. S. (2015). Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (12). doi: 10.18092/ijeas.74487
- Köse, N., Ay, A., & Topalli, N. (2008). Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi: Türkiye Örneği (1995–2008). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 25-45.
- Lal, A. K., & Lowinger, T. C. (2002). The J-Curve: Evidence from East Asia. Journal of Economic Integration, 17(2), 397-415.
- McKenzie, M. D. (1999). The Impact of Exchange Rate Volatility on International Trade Flows. Journal of Economic Surveys, 13(1), 71-106. doi: 10.1111/1467-6419.00075
- Petek, A., & Çeli̇k, A. (2017). Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru,İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkininEkonometrik Analizi (1990-2015). Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (626), 69-87.
- Phillips, P. C. B., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. doi: 10.1093/biomet/75.2.335
- Saatci̇oğlu, C., & Karaca, O. (2004). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(2), 183-195.
- Sekmen, F., & Saribas, H. (2008, Kasım 23). Cointegration and Causality Among Exchange Rate, Export, and Import: Empirical Evidence from Turkey [SSRN Scholarly Paper]. Rochester, NY. Geliş tarihi gönderen https://papers.ssrn.com/abstract=1305865
- Seyidoğlu, H. (2009). Uluslararası iktisat teori ve politika uygulama (15. bs). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
- Şahi̇n, D., & Durmuş, S. (2019). Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
- Tarı, R. (2010). Ekonometri (6. Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
- TCMB. (2022, Eylül 12). Merkezin Güncesi. Geliş tarihi 07 Temmuz 2023, gönderen Merkezin Güncesi website: https://tcmbblog.org/tr/
- Thuy, V. N. T., & Thuy, D. T. T. (2019). The Impact of Exchange Rate Volatility on Exports in Vietnam: A Bounds Testing Approach. Journal of Risk and Financial Management, 12(1), 6. doi: 10.3390/jrfm12010006
- TÜİK. (2023). Dış Ticaret İstatistikleri. Geliş tarihi 27 Haziran 2023, gönderen https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Subat-2023-49622
- Vergil, H. (2002). Exchange Rate Volatility in Turkey and Its Effect on Trade Flows. Journal of Economic & Social Research, 4(1), 83-99.
- Yilanci, V., & Bozoklu, Ş. (2014). Türk sermaye piyasasında fiyat ve işlem hacmi ilişkisi: Zamanla Değişen Asimetrik Nedensellik Analizi. Ege Academic Review, 14(2), 211-220.
- Zengin, A. (2000). Reel döviz kuru hareketleri ve dış ticaret fiyatları (Türkiye ekonomisi üzerine ampirik bulgular). CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 27-41.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Finance and Investment (Other) |
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Early Pub Date | January 26, 2024 |
| Publication Date | January 31, 2024 |
| Submission Date | July 24, 2023 |
| Published in Issue | Year 2024 |
Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.