Covid-19 Salgınının Sağlık Okuryazarlığı Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması

Yılmaz Daşlı; Alparslan Bakırer; Abdullah Mısırlıoğlu

doi:10.37880/cumuiibf.1070217

Araştırma Makalesi

Covid-19 Salgınının Sağlık Okuryazarlığı Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması

Yıl 2022, , 585 - 597, 19.04.2022

Yılmaz Daşlı , Alparslan Bakırer , Abdullah Mısırlıoğlu

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1070217

Cited By: 5

Öz

Pandemilerde insan davranışları birçok faktörün etkisiyle değişmekte ve çeşitli toplumsal sonuçlara neden olmaktadır. Ülkeler, pandemi dönemlerinde doğru sağlık davranışları oluşturmak için toplumsal hayatı etkileyen müdahalelerde bulunur. Toplumun bu müdahalelere verdiği tepki sağlık okuryazarlığı düzeyi ile yakından ilişkilidir. Bu çalışma, Covid-19 pandemisinin sağlık okuryazarlığı düzeyine etkisini ve bu etkinin demografik boyutlarını incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, Sivas evreninde 18 yaş ve üzeri katılımcılara Whatsapp ve Telegram örnekleminde dijital anket tekniği ile uygulanmıştır.
Araştırma sonucunda sağlık okuryazarlığı puanı 32,00 (sınırlı-sorunlu kategori) olarak bulunmuştur. Araştırmada, kadınların erkeklere göre sağlıkla ilgili bilgiyi daha iyi anladığı, kitap/gazete/dergi okumanın sağlık okuryazarlığı üzerinde %1,5, eğitim düzeyi ve sağlık kuruluşları tercihinin ise %5,3 düzeyinde bir etkiye neden olduğu bulunmuştur. Aşısızlarda hastalığı geçirenlerin oranı %56, aşılarda %45 olarak bulunmuş, ancak sağlık okuryazarlığı puanı ile hastalığı geçirme ve aşılanma durumlarında gruplar arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Pandemisi, Sağlık Okuryazarlığı, İnfodemi ve Pandemi

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

Australian Bureau Of Statistics. (2008). Adult Literacy And Life Skills, Survey Summary Results Austraiıa. (Report No: 4228.0) Canbera.
Bayazit, T. (2019). Cumhuriyet Üniversitesi lisans öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörlerin araştırılması. (Uzmanlık Tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi.
Erbay, Ş., Beydoğan, H.Ö. (2017). “Eğitimcilerin Eğitim Araştırmalarına Yönelik Tutumları”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3):246-260. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59420/853376
Malatyalı, İ. ve Biçer, E. B. (2018). “Sağlık Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Örneği.” Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi 17(2),1–15.
Cinelli, M., Brugnoli, M., Brugnoli, E., Galeazzi, A., Scala, Antonio., Schmidt, A.L., Quattrociocchi, W., Valensise, M.C., Zola, Paola., Zollo, Fabiana. (2020). “The Covid-19 Social Media Infodemic” Scientific Report.. (Rapor No: 16598). Erişim: 25 Aralık 2021. https://www.nature.com/articles/s41598-020-73510-5.pdf
Ergen, A. (2020). Koronavirüs, hem pandemi hem de infodemi. https://ekoiq.com/2020/04/07/bir-arkadasimin-arkadasi-gonderdi-koronavirus-hem-pandemi-hem-de-infodemi/. Gürbüz, S., Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Vol. 5. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Kickbusch, I., Banks, I., Maag, D., McGuire, P., Saan, H., Wait, S. (2006) The role of health literacy. https://ilcuk.org.uk/wp.content/uploads/2018/10/NavigatingHealth.pdf
Köksal, Y.Ö. (2021). Sağlık okuryazarlığı düzeyinin covid-19 korkusu üzerine etkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi) Çorum: Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi.
Kutner, M., Greenberg, E., Jin, Y., Paulsen, C. (2006). The Health Literacy of America’s Adults: Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy. (Rapor No: NCES 2006-483). Erişim: 28 Aralık 2021. https://nces.ed.gov/pubs2006/2006483.pdf
Lopes, H., McKay, V. (2020). “Adult Learning and Education as a Tool to Contain Pandemics: The Covid-19 Experience”. International Review of Education, 66(4), 575–602. doi: 10.1007/s11159-020-09843-0.
Mancuso, J.M. (2008). “Health Literacy: A Concept/Dimensional Analysis”. Nursing & Health Sciences, 10(3), 248-255. doi: 10.1111/j.1442-2018.2008.00394.x.
Nutbeam, Don. (2000). “Health Literacy as a Public Health Goal: A Challenge for Contemporary Health Education and Communication Strategies into the 21st Century.” Health Promotion International. 15(3), 259–67. doi: 10.1093/heapro/15.3.259.
Orkan, O., Bauer, U., Berens, E-M., Bollweg, T. M., Hurrelmann, K., ve Schaeffer, D. (2020). “Coronavirus-Related Health Literacy: A Cross-Sectional Study in Adults during the Covid-19 Infodemic in Germany”. International Journal of Enviromental Research and Public Health. doi: 10.3390/ijerph17155503.
Orhan, M., Biçer, E.B., Sayar, B. (2020). “Üniversite Öğrencilerinin E-Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin Karşılaştırılması: Sağlık Bilimleri Lisans ve Lisansüstü Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi. 2(3), 141-157 . doi: 10.46413/boneyusbad.774824
Özkan S., Dikmen A.U., İlhan M.N., Tüzün H. (2020). “Salgınlarda Toplum Davranışı ve Sağlık Okuryazarlığı”. Journal of Biotechnology & Strategic Health Research. 4, 105-110. doi: 10.34084/bshr.719139.
Pavlekovic, G. (2008). Health Literacy. Programmes for Training on Research in Public Health for South Eastern Europe. Erişim tarihi: 26 Aralık 2021. https://biecoll.ub.uni-bielefeld.de/index.php/publichealth/article/view/450/545
Rootman, I., Gordon-El-Bihbety, D. (2007). A vision for a health literate Canada. Report of the Expert Panel on Health Literacy. Erişim Tarihi: 22 Aralık 2021.
Sørensen, K., Brand, H., Broucke, S., Doyle, G., Fullam, J., Pelikan, J., Slonska, Z. (2012). “Health Literacy and Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions and Models”. Vol. 12. doi: 10.1186/1471-2458-12-80.
Okyay, P., Abacıgil, F. (Eds.). (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması (1). Ankara: Anıl Reklam Matbaa.
Özkan, S. (Ed.). (2018a). Ankara ili sincan ilçesi basamak sağlık personelinde okuryazarlığı ile ilgili programı geliştirilmesi. (Vol. 1). Ankara: Pasifik Tanıtım Medya.
Özkan, S. (2018b). (Ed.). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı ve İlişkili Faktörleri Araştırması. (Vol. 1). Ankara: Özyurt Matbaacılık.
Teyit Medya A.Ş. (2020). Salgının En Gözde Yanlış Bilgileri. https://teyit.org/salginin-en-gozde-yanlis-bilgileri.
The European Commission. 2007. “Together for Health-A Strategic Approach for The EU 2008-2013”. https://joinup.ec.europa.eu/sites/default/files/document/2014-12/media1766.pdf.
Utma, S. (2019). “Sağlık Okuryazarlığı Kavramı ve Sağlık Haberlerini Doğru Okumak”. Sosyal Bilimler Dergisi IBAD. 223(5):223–31. doi: 10.21733/ibad.624972.
WHO. (1998). “Health Promotion Glossary.” Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
https://www.who.Int/Healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.Pdf
WHO. (2020). “Infodemic”. Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021. https://www.who.int/health-topics/infodemic#tab=tab_1.
Zarcadoolas, C., Greer, D.S., Pleasant, A. (2005). “Understanding Health Literacy: An Expanded Model.” Health Promotion International 20(2):195–203. doi: 10.1093/heapro/dah609.

The Impact of the Covid-19 Epidemic on Health Literacy: A Field Study

Yıl 2022, , 585 - 597, 19.04.2022

Yılmaz Daşlı , Alparslan Bakırer , Abdullah Mısırlıoğlu

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1070217

Cited By: 5

Öz

Human behavior in pandemics changes under the influence of many factors and causes various social consequences. Countries make interventions that affect public life in order to create the right health behaviors during pandemic periods. The society's response to these interventions is closely related to the level of health literacy. This study was conducted to examine the effect of the Covid-19 pandemic on the level of health literacy and the demographic dimensions of this effect. The research was applied to the participants aged 18 and over in the Sivas universe using the digital survey technique in the Whatsapp and Telegram sample.
As a result of the research, the health literacy score was found to be 32.00 (limited-problematic category). In the study, it was found that women understand health-related information better than men, reading books/newspapers/magazines has a 1.5% effect on health literacy, and the level of education and preference for health organizations has a 5.3% effect. The proportion of those who had the disease in the unvaccinated was found 56%, and in the vaccinated people was found 45%, but there was no significant difference between the health literacy score and the groups in the cases of passing the disease and being vaccinated.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Pandemic, Health Literacy, Infodemic and Pandemic

Kaynakça

Australian Bureau Of Statistics. (2008). Adult Literacy And Life Skills, Survey Summary Results Austraiıa. (Report No: 4228.0) Canbera.
Bayazit, T. (2019). Cumhuriyet Üniversitesi lisans öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörlerin araştırılması. (Uzmanlık Tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi.
Erbay, Ş., Beydoğan, H.Ö. (2017). “Eğitimcilerin Eğitim Araştırmalarına Yönelik Tutumları”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3):246-260. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59420/853376
Malatyalı, İ. ve Biçer, E. B. (2018). “Sağlık Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Örneği.” Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi 17(2),1–15.
Cinelli, M., Brugnoli, M., Brugnoli, E., Galeazzi, A., Scala, Antonio., Schmidt, A.L., Quattrociocchi, W., Valensise, M.C., Zola, Paola., Zollo, Fabiana. (2020). “The Covid-19 Social Media Infodemic” Scientific Report.. (Rapor No: 16598). Erişim: 25 Aralık 2021. https://www.nature.com/articles/s41598-020-73510-5.pdf
Ergen, A. (2020). Koronavirüs, hem pandemi hem de infodemi. https://ekoiq.com/2020/04/07/bir-arkadasimin-arkadasi-gonderdi-koronavirus-hem-pandemi-hem-de-infodemi/. Gürbüz, S., Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Vol. 5. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Kickbusch, I., Banks, I., Maag, D., McGuire, P., Saan, H., Wait, S. (2006) The role of health literacy. https://ilcuk.org.uk/wp.content/uploads/2018/10/NavigatingHealth.pdf
Köksal, Y.Ö. (2021). Sağlık okuryazarlığı düzeyinin covid-19 korkusu üzerine etkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi) Çorum: Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi.
Kutner, M., Greenberg, E., Jin, Y., Paulsen, C. (2006). The Health Literacy of America’s Adults: Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy. (Rapor No: NCES 2006-483). Erişim: 28 Aralık 2021. https://nces.ed.gov/pubs2006/2006483.pdf
Lopes, H., McKay, V. (2020). “Adult Learning and Education as a Tool to Contain Pandemics: The Covid-19 Experience”. International Review of Education, 66(4), 575–602. doi: 10.1007/s11159-020-09843-0.
Mancuso, J.M. (2008). “Health Literacy: A Concept/Dimensional Analysis”. Nursing & Health Sciences, 10(3), 248-255. doi: 10.1111/j.1442-2018.2008.00394.x.
Nutbeam, Don. (2000). “Health Literacy as a Public Health Goal: A Challenge for Contemporary Health Education and Communication Strategies into the 21st Century.” Health Promotion International. 15(3), 259–67. doi: 10.1093/heapro/15.3.259.
Orkan, O., Bauer, U., Berens, E-M., Bollweg, T. M., Hurrelmann, K., ve Schaeffer, D. (2020). “Coronavirus-Related Health Literacy: A Cross-Sectional Study in Adults during the Covid-19 Infodemic in Germany”. International Journal of Enviromental Research and Public Health. doi: 10.3390/ijerph17155503.
Orhan, M., Biçer, E.B., Sayar, B. (2020). “Üniversite Öğrencilerinin E-Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin Karşılaştırılması: Sağlık Bilimleri Lisans ve Lisansüstü Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi. 2(3), 141-157 . doi: 10.46413/boneyusbad.774824
Özkan S., Dikmen A.U., İlhan M.N., Tüzün H. (2020). “Salgınlarda Toplum Davranışı ve Sağlık Okuryazarlığı”. Journal of Biotechnology & Strategic Health Research. 4, 105-110. doi: 10.34084/bshr.719139.
Pavlekovic, G. (2008). Health Literacy. Programmes for Training on Research in Public Health for South Eastern Europe. Erişim tarihi: 26 Aralık 2021. https://biecoll.ub.uni-bielefeld.de/index.php/publichealth/article/view/450/545
Rootman, I., Gordon-El-Bihbety, D. (2007). A vision for a health literate Canada. Report of the Expert Panel on Health Literacy. Erişim Tarihi: 22 Aralık 2021.
Sørensen, K., Brand, H., Broucke, S., Doyle, G., Fullam, J., Pelikan, J., Slonska, Z. (2012). “Health Literacy and Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions and Models”. Vol. 12. doi: 10.1186/1471-2458-12-80.
Okyay, P., Abacıgil, F. (Eds.). (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması (1). Ankara: Anıl Reklam Matbaa.
Özkan, S. (Ed.). (2018a). Ankara ili sincan ilçesi basamak sağlık personelinde okuryazarlığı ile ilgili programı geliştirilmesi. (Vol. 1). Ankara: Pasifik Tanıtım Medya.
Özkan, S. (2018b). (Ed.). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı ve İlişkili Faktörleri Araştırması. (Vol. 1). Ankara: Özyurt Matbaacılık.
Teyit Medya A.Ş. (2020). Salgının En Gözde Yanlış Bilgileri. https://teyit.org/salginin-en-gozde-yanlis-bilgileri.
The European Commission. 2007. “Together for Health-A Strategic Approach for The EU 2008-2013”. https://joinup.ec.europa.eu/sites/default/files/document/2014-12/media1766.pdf.
Utma, S. (2019). “Sağlık Okuryazarlığı Kavramı ve Sağlık Haberlerini Doğru Okumak”. Sosyal Bilimler Dergisi IBAD. 223(5):223–31. doi: 10.21733/ibad.624972.
WHO. (1998). “Health Promotion Glossary.” Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
https://www.who.Int/Healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.Pdf
WHO. (2020). “Infodemic”. Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021. https://www.who.int/health-topics/infodemic#tab=tab_1.
Zarcadoolas, C., Greer, D.S., Pleasant, A. (2005). “Understanding Health Literacy: An Expanded Model.” Health Promotion International 20(2):195–203. doi: 10.1093/heapro/dah609.

Toplam 28 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Yılmaz Daşlı 0000-0001-6569-1103 Alparslan Bakırer 0000-0001-9987-6448 Abdullah Mısırlıoğlu 0000-0001-8520-7403
Yayımlanma Tarihi	19 Nisan 2022
Gönderilme Tarihi	8 Şubat 2022
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2022

Kaynak Göster

APA	Daşlı, Y., Bakırer, A., & Mısırlıoğlu, A. (2022). Covid-19 Salgınının Sağlık Okuryazarlığı Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 585-597. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1070217