Öz
Osmanlı kamu arazi sistemi, tarihî süreklilik içerisinde Bizans’ın yanı sıra kendinden önceki Türk ve İslam devletleriyle mukayese edilmesine rağmen Eski Mezopotamya ile ilişkilendirilmemiştir. Ancak Osmanlı kamu arazi sisteminin oluşumunu sağlayan kaynaklardan birinin, Eski Mezopotamya olduğu söylenebilir. Bu makalede Eski Mezopotamya ile Osmanlı’daki kamu arazi sistemleri mukayese edilmiş ve aralarındaki benzerlik ve farklılıklardan değişim ve süreklilik ilişkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu mukayese için karşılaştırmalı tarihsel yöntemin yanı sıra Annales Okulu’nun tarihsel analiz yönteminden faydalanılmıştır. Bu mukayese; ilgili sistemlerin ortaya çıkış biçimleri, uygulanan tarımsal üretim yöntemleri, üretilen ürünler, kamu arazisinin kapsamı, arazilerin işletilmesi ve geliri, kullanım hakkı, araziyi işleyen kamu görevlilerinin ve çiftçilerin hukuki durumu açılarından yapılmıştır. Bu mukayesenin sonucunda, temelde tarıma dayalı bir ekonomik sistemden kaynaklanan benzerlik veya sürekliliğin yanı sıra ciddi farklılıklar olduğu görülmüştür. Eski Mezopotamya ve Osmanlı kamu arazi sistemleri arasında birbirine benzeyen niteliklerin en önemlisi, toplam araziler içerisindeki kamu arazilerinin payıdır. Her iki sistemde de kamu arazisi, toplam arazinin önemli bir kısmını oluşturmuştur. Buna karşın belirgin farklılıklar da görülmüştür. En önemli farklılık, Eski Mezopotamya’da kamu arazilerinin büyük kısmı doğrudan devlet görevlileri tarafından işletilirken Osmanlı’da reaya tarafından işletilmiş, devlet üretime doğrudan müdahale etmemiştir. Ayrıca her iki sistem, sulu ve kuru tarım gibi kendi coğrafyalarının karakterini yansıtmıştır.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Etik ilkelere uyulmuştur.
Destekleyen Kurum
Yok
Proje Numarası
Yok
Teşekkür
Yok
Kaynakça
- Barkan, Ö. L. (1956). Türkiye’de ‘servaj var mı idi?. Belleten, XX(78), 237-246.
- Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de toprak meselesi. Gözlem Yayınları.
- Berktay, H. (1989). Kabileden feodalizme. Kaynak Yayınları.
- Black, J., George, A. & Postgate, N. (2000). A concise dictionary of Akkadian. Harrassowitz Verlag.
- Braudel, F. (2014). Kapitalizmin kısa tarihi (Çev. İ. Yerguz). Say Yayınları.
- Burke, P. (1994). Tarih ve toplumsal kuram (Çev. M. Tunçay). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Cin, H., ve Akyılmaz, S. G. (1995). Feodalite ve Osmanlı düzeni. Selçuk Üniversitesi Yayınları.
- Cripps, E. L. (2007). Land tenure and social stratification in ancient Mesopotamia. BAR Publishing.
- Divitçioğlu, S. (2010). Asya üretim tarzı ve Osmanlı toplumu. İş Bankası Kültür Yayınları.
- Ellickson, R. C., & Thorland, C. D. (1995). Ancient land law: Mesopotamia, Egypt, Israel. Chicago-Kent Law Review, (71), 321-411.
- Ellis, M. DeJ. (1976). Agriculture and the state in ancient Mesopotamia. The Babylonian Fund.
- Günbattı, C. (1991). Eski Babil devrinde timar ve devlet arazisinin tahsisi hakkında bazı görüşler. Belleten, LV(212), 1-12.
- Halloran, J. A. (2006). Sumerian lexicon. Logogram Publishing.
- Heywood, A. (2015). Siyasetin temel kavramları (Çev. H. M. Köse). Küre Yayınları.
- Heywood, A. (2018). Siyaset teorisine giriş (Çev. H. M. Köse). Küre Yayınları.
- İnalcık, H. (2003). Osmanlı imparatorluğu klasik çağ 1300-1600 (Çev. R. Sezer). Yapı Kredi Yayınları.
- İnalcık, H. (2009). Osmanlı imparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi I (Çev. H. Berktay). Eren Yayıncılık.
- Khazanov, A. (2015). Göçebe ve dış dünya (Çev. Ö. Suveren). Doğu Kütüphanesi.
- Kozyreva, N. V. (1999). Sellers and buyers of urban real estate in south Mesopotamia at the beginning of the 2nd millenium B.C. In M. Hudson (Ed.), Urbanization and Land Ownership (s. 353-361). Harvard University Press.
- Köprülü, M. F. (1981). Bizans müesseselerinin Osmanlı müesseselerine tesiri. Ötüken Neşriyat.
- Kramer, S. N. (2002). Sümerler (Çev. Ö. Buze). Kabalcı Yayınevi.
- Lecompte, C., & Benati, G. (2021). The scale and extent of political institutions in early dynastic Mesopotamia: The case of archaic Ur. In A. Bramanti, N. L. Kraus and P. Notizia (Eds.), Current Research in Early Mesopotamian Studies (s. 61-98). Zaphon.
- Marx, K. (1976). Kapitalist üretim öncesi biçimler (Formen) (Çev. Z. Dicleli). May Yayınları.
- Mayshary, J., Moav, O. & Pascali, L. (2020). The origin of the state: Land productivity or appropriability?. Journal of Political Economy, 130(4), 1091-1144.
- Mieroop, M. Van De. (2004). Economic theories and the ancient Neareast. In R. Rollinger (Ed.), Commerce and Monetary Systems in the Ancient World (s. 54-64). Franz Steiner Verlag.
- Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı-Türkiye iktisadi tarihi 1500-1914. İletişim Yayınları.
- Pollock, S. (2017). Antik Mezopotamya. Sümer Yayıncılık.
- Renger, J. M. (1995). Institutional, communal, and individual ownership or possession of arable land in ancient Mesopotamia. Chicago-Kent Law Review, (71), 269-319.
- Sallaberger, W. (2010). The palace and the temple in Babylonia. In G. Leick (Ed.), The Babylonian World (s. 265-275). Taylor & Francis e-Library.
- Selz, G. J. (2010). Power, economy and social organisation in Babylonia. In G. Leick (Ed.), The Babylonian World (s. 276-287). Taylor & Francis e-Library.
- Steinkeller, P. (2015). Introduction, labor in the early states: An early Mesopotamian perspective. In P. Steinkeller & M. Hudson (Ed.), Labor in the Ancient World (s. 1-36). ISLET-Verlag.
- Tabakoğlu, A. (2017). Türkiye iktisat tarihi. Dergâh Yayınları.
- Timur, T. (1987). Osmanlı çalışmaları. İmge Kitabevi.
- Tosun, M., ve Yalvaç, K. (1989). Sümer-Babil-Asur kanunları ve Ammi-Şaduqa fermanı. TTK Basımevi.
- Turan, O. (1980). Selçuklular ve İslamiyet. Nakışlar Yayınevi.
- Weber, M. (2012). Sosyal bilimlerin metodolojisi (Çev. V. S. Öğütle). Küre Yayınları.
- Wilcke, C. (2003). Early ancient near eastern law. Bayerische Akademie.
- Wittek, P. (1995). Osmanlı imparatorluğu’nun doğuşu (Çev. F. Berktay). Pencere Yayınları.
- Wray, L. R. (2002). Modern money. In J. Smithin (Ed.), What is Money? (s. 42-66). Routledge.
- Yazıcı, A. (2014). Arazî kanunnâmesi (1274/1858) ve intikal kanunlarıyla İslam miras hukukunun mukayesesi. EKEV Akademi Dergisi, (60), 449-470.
Öz
Although the Ottoman public land system has been compared to Byzantium, as well as to previous Turkish and Islamic states, within a historical context, it has not been associated with Ancient Mesopotamia. However, it can be argued that Ancient Mesopotamia was one of the sources that shaped the Ottoman public land system. In this paper, the public land systems in Ancient Mesopotamia and the Ottoman State have been compared and the relationship between change and continuity has been determined from the similarities and differences between them. In addition to the comparative historical method, the historical analysis method of the Annales School has been used for this comparison. This comparison has been made in terms of the emergence of the relevant systems, the agricultural production methods applied, the products produced, the scope of public land, the operation and income of the lands, the right of use, and the legal status of the public officials and farmers who cultivate the land. The most important similarity between the public land systems of ancient Mesopotamia and the Ottoman State is the share of public lands in total lands. In both systems, public land constituted a significant portion of the total land area. However, significant differences were also observed. The most important of these is that while most of the public lands in Ancient Mesopotamia were directly operated by state officials, in the Ottoman Empire they were operated by the subjects, and the state did not directly intervene in production. In addition, both systems reflected the characteristics of their own geography, such as irrigated and dry farming.
Anahtar Kelimeler
Proje Numarası
Yok
Kaynakça
- Barkan, Ö. L. (1956). Türkiye’de ‘servaj var mı idi?. Belleten, XX(78), 237-246.
- Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de toprak meselesi. Gözlem Yayınları.
- Berktay, H. (1989). Kabileden feodalizme. Kaynak Yayınları.
- Black, J., George, A. & Postgate, N. (2000). A concise dictionary of Akkadian. Harrassowitz Verlag.
- Braudel, F. (2014). Kapitalizmin kısa tarihi (Çev. İ. Yerguz). Say Yayınları.
- Burke, P. (1994). Tarih ve toplumsal kuram (Çev. M. Tunçay). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Cin, H., ve Akyılmaz, S. G. (1995). Feodalite ve Osmanlı düzeni. Selçuk Üniversitesi Yayınları.
- Cripps, E. L. (2007). Land tenure and social stratification in ancient Mesopotamia. BAR Publishing.
- Divitçioğlu, S. (2010). Asya üretim tarzı ve Osmanlı toplumu. İş Bankası Kültür Yayınları.
- Ellickson, R. C., & Thorland, C. D. (1995). Ancient land law: Mesopotamia, Egypt, Israel. Chicago-Kent Law Review, (71), 321-411.
- Ellis, M. DeJ. (1976). Agriculture and the state in ancient Mesopotamia. The Babylonian Fund.
- Günbattı, C. (1991). Eski Babil devrinde timar ve devlet arazisinin tahsisi hakkında bazı görüşler. Belleten, LV(212), 1-12.
- Halloran, J. A. (2006). Sumerian lexicon. Logogram Publishing.
- Heywood, A. (2015). Siyasetin temel kavramları (Çev. H. M. Köse). Küre Yayınları.
- Heywood, A. (2018). Siyaset teorisine giriş (Çev. H. M. Köse). Küre Yayınları.
- İnalcık, H. (2003). Osmanlı imparatorluğu klasik çağ 1300-1600 (Çev. R. Sezer). Yapı Kredi Yayınları.
- İnalcık, H. (2009). Osmanlı imparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi I (Çev. H. Berktay). Eren Yayıncılık.
- Khazanov, A. (2015). Göçebe ve dış dünya (Çev. Ö. Suveren). Doğu Kütüphanesi.
- Kozyreva, N. V. (1999). Sellers and buyers of urban real estate in south Mesopotamia at the beginning of the 2nd millenium B.C. In M. Hudson (Ed.), Urbanization and Land Ownership (s. 353-361). Harvard University Press.
- Köprülü, M. F. (1981). Bizans müesseselerinin Osmanlı müesseselerine tesiri. Ötüken Neşriyat.
- Kramer, S. N. (2002). Sümerler (Çev. Ö. Buze). Kabalcı Yayınevi.
- Lecompte, C., & Benati, G. (2021). The scale and extent of political institutions in early dynastic Mesopotamia: The case of archaic Ur. In A. Bramanti, N. L. Kraus and P. Notizia (Eds.), Current Research in Early Mesopotamian Studies (s. 61-98). Zaphon.
- Marx, K. (1976). Kapitalist üretim öncesi biçimler (Formen) (Çev. Z. Dicleli). May Yayınları.
- Mayshary, J., Moav, O. & Pascali, L. (2020). The origin of the state: Land productivity or appropriability?. Journal of Political Economy, 130(4), 1091-1144.
- Mieroop, M. Van De. (2004). Economic theories and the ancient Neareast. In R. Rollinger (Ed.), Commerce and Monetary Systems in the Ancient World (s. 54-64). Franz Steiner Verlag.
- Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı-Türkiye iktisadi tarihi 1500-1914. İletişim Yayınları.
- Pollock, S. (2017). Antik Mezopotamya. Sümer Yayıncılık.
- Renger, J. M. (1995). Institutional, communal, and individual ownership or possession of arable land in ancient Mesopotamia. Chicago-Kent Law Review, (71), 269-319.
- Sallaberger, W. (2010). The palace and the temple in Babylonia. In G. Leick (Ed.), The Babylonian World (s. 265-275). Taylor & Francis e-Library.
- Selz, G. J. (2010). Power, economy and social organisation in Babylonia. In G. Leick (Ed.), The Babylonian World (s. 276-287). Taylor & Francis e-Library.
- Steinkeller, P. (2015). Introduction, labor in the early states: An early Mesopotamian perspective. In P. Steinkeller & M. Hudson (Ed.), Labor in the Ancient World (s. 1-36). ISLET-Verlag.
- Tabakoğlu, A. (2017). Türkiye iktisat tarihi. Dergâh Yayınları.
- Timur, T. (1987). Osmanlı çalışmaları. İmge Kitabevi.
- Tosun, M., ve Yalvaç, K. (1989). Sümer-Babil-Asur kanunları ve Ammi-Şaduqa fermanı. TTK Basımevi.
- Turan, O. (1980). Selçuklular ve İslamiyet. Nakışlar Yayınevi.
- Weber, M. (2012). Sosyal bilimlerin metodolojisi (Çev. V. S. Öğütle). Küre Yayınları.
- Wilcke, C. (2003). Early ancient near eastern law. Bayerische Akademie.
- Wittek, P. (1995). Osmanlı imparatorluğu’nun doğuşu (Çev. F. Berktay). Pencere Yayınları.
- Wray, L. R. (2002). Modern money. In J. Smithin (Ed.), What is Money? (s. 42-66). Routledge.
- Yazıcı, A. (2014). Arazî kanunnâmesi (1274/1858) ve intikal kanunlarıyla İslam miras hukukunun mukayesesi. EKEV Akademi Dergisi, (60), 449-470.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ekonomi Teorisi (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | Yok |
| Erken Görünüm Tarihi | 22 Ekim 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Ekim 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 11 Ağustos 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 26 Sayı: 4 |
Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.