Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Quality of Life in West Asian Countries: Variables Analyzed by IDOCRIW-MARA Method and Findings

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 467 - 487, 29.07.2024

Nazife Şahin Macit

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1460615

Öz

This study aims to measure and rank the quality of life of West Asian countries using the IDOCRIW-MARA integrated model. The weight values of the 8 indicators in the Numbeo global database's 2023 quality of life index were calculated using the IDOCRIW method, revealing the purchasing power index as the most important criterion and the pollution index as the least important. The MARA method was used to calculate and rank the countries' quality of life levels, with the United Arab Emirates, Saudi Arabia, Oman, and Qatar at the top of the list, whereas Lebanon, Georgia and Azerbaijan ranked at the bottom. The lower ranking of countries like Lebanon, Georgia, and Azerbaijan suggests that people in these nations face challenges such as economic problems, infrastructure deficiencies, difficulties in health services, education system issues, and security instability. The reliability and validity of the IDOCRIW-MARA method was tested using sensitivity analysis and Spearman rank correlation tests. The comparative analyses with other multi-criteria decision-making (MCDM) methods generally produced consistent results, indicating the IDOCRIW-MARA method's effectiveness in assessing countries' quality of life levels within the Life Quality Index (LQI) framework. However, differences in results may arise due to the methods and data years used. Additionally, each country's socio-economic and cultural characteristics can impact the perception of quality of life.

Anahtar Kelimeler

Quality of Life IDOCRIW Method MARA Method

Kaynakça

  • Aal, S. I. A., ve Nabeeh, N. A. (2024). Selection best policy in the solar wind energy under Magnitude of the Area for the Ranking of Alternatives (MARA) method. Information Sciences with Applications, 1, 39-51. https://doi.org/10.61356/j.iswa.2024.19573
  • Acar Akbulut, E., Ulutaş, A., Yürüyen, A. A., ve Balalan, S. (2024). Hibrit bir ÇKKV modeli ile G20 ülkelerinin lojistik performansının ölçülmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 12(1), 1-21.
  • Alao, M. A., Popoola, O. M. ve Ayodele, T. R. (2021). Selection of waste-to-energy technology for distributed generation using IDOCRIW-Weighted TOPSIS method: A case study of the City of Johannesburg. South Africa. Renewable Energy, 178(162e183). https://doi.org/10.1016/j.renene.2021.06.031
  • Ali, T., Aghaloo, K., Chiu, Y. R. ve Ahmed, M. (2022). Lessons learned from the COVID-19 pandemic in planning the future energy systems of developing countries using an integrated MCDM approach in the off-grid areas of Bangladesh. Renewable Energy, 189, 25-38. https://doi.org/10.1016/j.renene.2022.02.099
  • Alinezhad, A., ve Khalili, J. (2019). New methods and applications in multiple attribute decision making (MADM). Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-15009-9
  • Al-Qawasmi, J., Saeed, M., Asfour, O. S. ve Aldosary, A. S. (2021). Assessing urban quality of life: developing the criteria for Saudi cities. Frontiers in Built Environment, 7(682391), doi: 10.3389/fbuil.2021.682391.
  • Arsu, T. (2023). Bölgesel kalkınma odaklı misyon farklılaşması ve ihtisaslaşma projesinde yer alan pilot üniversitelerin performanslarının IDOCRIW tabanlı GRA yöntemi ile karşılaştırılması. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1). 1-12. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.119
  • Ayan, B., Abacıoğlu, S. ve Basilio, M. P. (2023). A comprehensive review of the novel weighting methods for multi-criteria decision-making. Information, 14(5), 285. https://doi.org/10.3390/info14050285
  • Aytekin, A. (2021). Efficiency and Performance Analyses of Food Companies via IDOCRIW, REF-II, and OCRA methods. Y. Akay Unvan (Ed.), Business studies and new approaches (7-24) içinde. Livre de Lyon.
  • Ayyıldız, E. ve Demirci, E. (2018). Türkiye’de yer alan şehirlerin yaşam kalitelerinin SWARA entegreli TOPSIS yöntemi ile belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 67-87.
  • Bandyopadhyay, S. (2023). A novel multi-criteria decision analysis technique incorporating demanding essential characteristics of existing MCDA techniques. Progress in Artificial Intelligence, 12, 231–255. https://doi.org/10.1007/s13748-023-00299-5
  • Cereska, A., Podvezko, V., ve Zavadskas, E. K. (2016). Operating characteristics analysis of rotor systems using MCDM methods. Studies in Informatics and Control, 25(1), 59–68.
  • Cereska, A., Poviezko, A. ve Zavadskas, E. K. (2018). Assessment of different metal screw joint parameters by using multiple criteria analysis methods. Metals, 8(5), 318. https://doi.org/10.3390/met8050318
  • Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N.L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayer, D.E., MacDonald Glenn, L., Hudspeth, T.R., Mahoney, D.F., McCahill, L., McIntosh, B., Reed, B., Rizvi, A.T., Rizzo, D.M., Simpatico, T., ve Snapp, R. (2008). An integrative approach to quality of life measurement, research, and policy. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, 1(1).
  • Çağlar, A. (2020). İllerin yaşam kalitesi: Türkiye istatistik kurumu verileriyle Veri Zarflama Analizi’ne dayalı bir endeks. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 875 – 902.
  • Çınaroğlu, E. (2021). CRITIC temelli CODAS ve ROV yöntemleri ile AB ülkeleri yaşam kalitesi analizi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 337-364, doi: 10.33399/biibfad.868418.
  • Çiftaslan, M. E. ve Rençber, Ö. F. (2022). IDOCRIW ve CoCoSo yöntemleri ile sistemik önemli bankaların performans analizi: Türkiye örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(özel sayı), 54–72.
  • Dağlı, S. ve Kuvvetli, B. İ. (2023). Farklı kriter ağırlıklandırma teknikleri ve Cocoso yöntemi ile katılım bankalarının performans değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 38(4), 917-931. https://doi.org/10.21605/cukurovaumfd.1410252
  • De Castro Araujo, T. M. P., Dos Santos, M., Gomes, C. F. S., Azevedo, C. M., Vanzetta, M., ve Pereira, E. L. (2024, January). Proposal of a Python Streamlit APP for the MPSI-MARA Multicriteria Method. In 2024 5th International Conference on Mobile Computing and Sustainable Informatics (ICMCSI) (pp. 189-194). IEEE. https://doi.org/10.1109/ICMCSI61536.2024.00034
  • Dehimi, S. (2021). The use of new techniques in spatial modeling and analysis of urban quality of life: Multiple-criteria decision analysis and GIS. GeoJournal of Tourism and Geosites, 35(2), 355-363, doi: 10.30892/gtg.35213-659.
  • Diener, E., ve Suh, E. (1997). Measuring quality of life: Economic, social, and subjective indicators. Social Indicators Research, 40(1-2), 189–216. https://doi.org/10.1023/A:1006859511756
  • Dissanayake, D., Morimoto, T., Murayama, Y., Ranagalage, M. ve Perera, E. (2020). Analysis of Life quality in a tropical mountain city using a multi-criteria geospatial technique: A case study of Kandy City, Sri Lanka. Sustainability, 12(918), doi:10.3390/su12072918.
  • Eghbali-Zarch, M., Tavakkoli-Moghaddam, R., Dehghan-Sanej, K. ve Kaboli, A. (2022). Prioritizing the effective strategies for construction and demolition waste management using fuzzy IDOCRIW and WASPAS methods. Engineering, Construction and Architectural Management, 29(3), 1109-1138. https://doi.org/10.1108/ECAM-08-2020-0617
  • Ersoy, N. (2023). Bütünleşik ÇKKV yaklaşımı ile AB ülkelerinin yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 190-212.
  • Feneri, A. M., Vagiona, D. ve Karanikolas, N. (2015). Multi-criteria decision making to measure quality of life: an integrated approach for implementation in the Urban Area of Thessaloniki, Greece. Applied Research Quality Life, 10, 573–587, doi: 10.1007/s11482-014-9335-1.
  • Geranian, H. ve Nakhaei, M. (2023). Application of multivariate decision-making algorithms in the mineral potential mapping; Case study: West Basiran, South Khorasan Province. Journal of Geomine, 1(1), 13-21, doi: 10.22077/jgm.2023.6377.1004.
  • Gligoric, M., Gligoric, Z., Lutovac, S., Negovanovic, M. ve Langovic, Z. (2022). Novel hybrid MPSI–MARA decision-making model for support system selection in an underground mine. Systems, 10(248). https://doi.org/10.3390/systems10060248
  • Gökgöz, F. ve Yalçın, E. (2023). Investigating the energy security performance, productivity, and economic growth for the EU. Environmental Progress and Sustainable Energy, 42(5). https://doi.org/10.1002/ep.14139
  • Gulo, N. (2024). Implementasi metode Measurement of Alternatives and Ranking According (MARA method) dalam sistem pendukung keputusan penentuan pemenang tender pembangunan jalan lintas desa ıraonogambo. KETIK: Jurnal Informatika, 1(03), 01-16. https://jurnal.faatuatua.com/index.php/KETIK/article/view/43
  • Hermann, B. G., Kroeze, C. ve Jawjit, W. (2007). Assessing environmental performance by combining life cycle assessment, multi-criteria analysis and environmental performance indicators. Journal of Cleaner Production, 15(1787e1796).
  • Hurajova, J. C. ve Hajduova, Z. (2021). Multiple-criteria decision analysis using TOPSIS and WSA method for quality of life: The case of Slovakia regions. Mathematics, 9 (2440). https://doi.org/10.3390/math9192440
  • Işıldak, B., Keleş, M. K. ve Özdağoğlu, A. (2023). Tekirdağ Çorlu Atatürk Havalimanı’nın performansının IDOCRIW ve WEDBA yöntemleriyle yıllara göre değerlendirilmesi. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11(INCSOS VIII Özel Sayısı), 169-182. https://doi.org/10.20304/humanitas.1271656
  • Kaya, P., İpekçi Çetin, E. ve Kuruüzüm, A. (2011). Çok kriterli karar verme ile Avrupa birliği ve aday ülkelerin yaşam kalitesinin analizi. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, (13), 80-94.
  • Keleş, N. (2023). LOPCOW ve CRADIS yöntemleriyle G7 ülkelerinin ve Türkiye’nin yaşanabilir güç merkezi şehirlerinin değerlendirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 727–747, doi: 10.25287/ohuiibf.1239201.
  • Kırhasanoğlu, Ş. ve Karavardar, A. (2024). Bütünleşik IDOCRIW ve EATWIOS yaklaşımıyla yıllara göre finansal performans değerlendirmesi: Turkcell örneği. Mali Çözüm Dergisi, 34(181), 13-40.
  • Kırhasanoğlu, Ş. ve Özdemir, M. (2022). BIST’te işlem gören futbol kulüplerinin covıd-19 dönemi finansal performanslarının IDOCRIW temelli analizi. Enderun, 6(1), 44-65.
  • Küçükal, N. T., Ayaş, P., Köse, D. ve Kaya, G. K. (2021). Çok kriterli karar verme yöntemlerinin karşılaştırmalı kullanımı ile Türkiye’deki illerin yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(2), 150-168. https://doi.org/10.30855/gjeb.2021.7.2.005
  • Luo, Y., Zhang, X., Qin, Y., Yang, Z. ve Liang, Y. (2021). Tourism attraction selection with sentiment analysis of online reviews based on probabilistic linguistic term sets and the IDOCRIW-COCOSO model. International Journal of Fuzzy Systems, 23, 295–308. https://doi.org/10.1007/s40815-020-00969-9
  • Maggino, F., ve Zumbo, B. D. (2012). Measuring the quality of life and the construction of social indicators. In Kenneth C. Land, Alex C. Michalos, & M. Joseph Sirgy (Eds.), Handbook of social indicators and quality-of-life research, (pp. 201-238). Dordrecht, Netherlands: Springer Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-007-2421-1_10
  • Mansouri, A., Saghafi, F., ve Razavi Hajiagha, S. H. (2023). Sustainable selection of electricity distributed generation technology using Idocriw-Topsis method: A case study in Iran. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4499682
  • Mijailovic, S. ve Markovic, S. (2022). Development of the multi-criteria model for the quality of life assessment in local governments. Economıc Themes, 60(2), 259-280, doi: 10.2478/ethemes-2022-0015.
  • Onnom, W., Tripathi, N., Nitivattananon, V. ve Ninsawat, S. (2018). Development of a liveable city ındex (lcı) using multi criteria geospatial modelling for medium class cities in developing countries. Sustainability, 10(520), doi:10.3390/su10020520.
  • Ömürbek, N., Eren, H. ve Dağ, O. (2017). ENTROPİ-ARAS ve ENTROPİ-MOOSRA yöntemleri ile yaşam kalitesi açısından AB ülkelerinin değerlendirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 29-48.
  • Özbek, A. (2019). Türkiye’deki illerin EDAS ve WASPAs yöntemleri ile yaşanabilirlik kriterlerine göre sıralanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), 9(1), 177-200.
  • Pala, O. (2021). IDOCRIW ve MARCOS temelli BIST ulaştırma işletmelerinin finansal performans analizi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 263-294.
  • Paradowski, B., Shekhovtsov, A., Bączkiewicz, A., Kizielewicz, B., ve Sałabun, W. (2021). Similarity analysis of methods for objective determination of weights in multi-criteria decision support systems. Symmetry, 13(10), 1874. https://doi.org/10.3390/sym13101874
  • Podvezko, V., Kildiene, S. ve Zavadskas, E. K. (2017). Assessing the performance of the construction sectors in the Baltic States and Poland. Panoeconomicus, 64(4), 493-512. https://doi.org/10.2298/PAN150518004P
  • Prakash, M., Shukla, R., Chakraborty, A. ve Joshi, P. K. (2016). Multi-criteria approach to geographically visualize the quality of life in India. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 23(6), 469–481. http://dx.doi.org/10.1080/13504509.2016.1141119
  • Reig-Mullor, J., Garcia-Bernabeu, A., Pla-Santamaria, D., ve Salas-Molina, F. (2024). Measuring quality of life in Europe: A new fuzzy multicriteria approach. Technological Forecasting and Social Change, 206, 123494. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2024.123494
  • Richardson, J. R. J., Peacock, S. J., Hawthorne, G., Lezzi, A., Elsworth, G. ve Day, N. A. (2012). Construction of the descriptive system for the assessment of quality of life AQoL-6D utility instrument. Health and Quality of Life Outcomes, 10(38).
  • Rinner, C. (2007). A geographic visualization approach to multi-criteria evaluation of urban quality of life. International Journal of Geographical Information Science, 21(8), 907–919. https://doi.org/10.1080/13658810701349060
  • Sahin, A. ve Yapıcı Pehlivan, N. (2017). Evaluation of life quality by integrated method of AHP and TOPSIS based on interval type-2 fuzzy sets. Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics, 46(3), 511 – 523, doi: 10.15672/HJMS.2017.420.
  • Sertaç Arı, E. (2023). Yaşam kalitesinde G20 ülkelerinin çok kriterli karar verme yöntemleriyle -sıralanması üzerine bir uygulama. B. Öçal (Ed.), Sosyal bilimlerde toplumsal sorunlara bakış: uygulamalı çalışmalar (s. 87-106) içinde. Efeakademi Yayınları.
  • Seyhan, N. ve Seyhan, B. (2021). COVID-19 salgın sürecinde AB ülkelerindeki yaşam kalitesinin çok kriterli karar verme ile değerlendirilmesi. Journal of Social Research and Behavioral Sciences, 7(13).
  • Skeykhi, M. T. (2022). An overview of quality of life across Asia: A sociological appraisal. Journal of Addiction Research and Adolescent Behaviour, 5(1), doi: 10.31579/2688-7517/032.
  • Sorourkhah, A., ve Edalatpanah, S. A. (2022). Using a combination of matrix approach to robustness analysis (MARA) and fuzzy DEMATEL-based ANP (FDANP) to choose the best decision. International Journal Of Mathematical, Engineering And Management Sciences, 7(1), 68.
  • Thinh, H. X., ve Van Dua, T. (2024). Research on expanding the scope of application of the MARA method. EUREKA: Physics and Engineering, (3), 90-99.
  • Trinkūnienė, E., Podvezko, V., Zavadskas, E. K., Jokšienė, I., Vinogradova, I. ve Trinkūnas, V. (2017). Evaluation of quality assurance in contractor contracts by multi-attribute decision-making methods. Economic Research, 30(1), 1152-1180. https://doi.org/10.1080/1331677X.2017.1325616
  • Vakilipour, S., Sadeghi-Niaraki, A., Ghodousi, M. ve Choi, S. M. (2021). Comparison between multi-criteria decision-making methods and evaluating the quality of life at different spatial levels. Sustainability, 13(7), 4067. https://doi.org/10.3390/su13074067
  • Van Dua, T., Van Duc, D., ve Bao, N. C. (2024). Integration of objective weighting methods for criteria and MCDM methods: Application in material selection. EUREKA: Physics and Engineering, (2), 131-148. https://doi.org/10.21303/2461-4262.2024.003171
  • Veenhoven, R. (1996). Happy life-expectancy: A comprehensive measure of quality-of-life in nations. Social Indicators Research, 39(1), 1-58.
  • Verdugo, M. A., Schalock, R. L., Keith, K. D., ve Stancliffe, R. J. (2005). Quality of life and its measurement: Important principles and guidelines. Journal of Intellectual Disability Research, 49(10), 707-717. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2005.00739.x
  • Wang, J., Wen, J., Pajić, V., ve Andrejić, M. (2024). Optimizing cross-dock terminal location selection: A multi-step approach based on CI-DEA–IDOCRIW–MABAC for enhanced supply chain efficiency—A case study. Mathematics, 12(5), 736. https://doi.org/10.3390/math12050736
  • Yazdani, M., Zavadskas, E. K., Ignatius, J., ve Abad, M. D. (2016). Sensitivity analysis in MADM methods: Application of material selection. Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 27(4), 382–391. http://dx.doi.org/10.5755/j01.ee.27.4.14005
  • Yıldız, A., Ayyıldız, E., Taşkın Gümüş, A. ve Özkan, C. (2019). Ülkelerin yaşam kalitelerine göre değerlendirilmesi için hibrit pisagor bulanık Ahp-Topsis metodolojisi: Avrupa Birliği örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 17, 1383-1391.
  • Yılmaz, N. (2023). Financial performance analysis of multi-branch banks with ıntegrated MPSI-MARA model: The case of Türkiye. Journal of Economics and Financial Researches, 5(2), 168-188, doi: 10.56668/jefr.1384058.
  • Zarghami, E., Sharghi, A., Olfat, M. ve Kousalari, F. S. (2018). Using multi-criteria decision-making method (mcdm) to study quality of life variables in the design of senior residences in Iran. Ageing International, 43, 279–296. https://doi.org/10.1007/s12126-017-9308-4
  • Zavadskas, E. K., Cavallaro, F., Podvezko, V., Ubarte, I. ve Kaklauskas, A. (2017). MCDM assessment of a healthy and safe built environment according to sustainable development principles: A practical neighborhood approach in Vilnius. Sustainability, 9(5), 702. https://doi.org/10.3390/su9050702
  • Zavadskas, E. K., ve Podvezko, V. (2016). Integrated determination of objective criteria weights in MCDM. International Journal of Information Technology & Decision Making, 15(02), 267-283.

Batı Asya Ülkelerinde Yaşam Kalitesi: IDOCRIW-MARA Metoduyla İncelenen Değişkenler ve Elde Edilen Bulgular

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 467 - 487, 29.07.2024

Nazife Şahin Macit

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1460615

Öz

Bu çalışmada, Batı Asya ülkelerinin yaşam kalitesinin IDOCRIW-MARA entegre modeli kullanılarak ölçülmesi ve sıralanması amaçlanmıştır. Numbeo küresel veri tabanında yer alan 2023 yılına ait yaşam kalitesi endeksindeki 8 göstergenin ağırlık değerleri IDOCRIW yöntemiyle hesaplanmış ve satın alma gücü endeksinin en önemli kriter olduğu; kirlilik endeksinin ise en düşük göreceli öneme sahip kriter olduğu analiz sonuçlarından tespit edilmiştir. Ülkelerin yaşam kalite düzeylerinin hesaplanıp sıralanması ise MARA yöntemi ile gerçekleştirilmiş ve analiz sonuçlarına göre Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Umman ve Katar ülkeleri en üst sıralarda yer alırken; Lübnan, Gürcistan ve Azerbaycan ülkeleri ise en alt sıralarda yer almıştır. Lübnan, Gürcistan ve Azerbaycan gibi ülkelerin yaşam kalitesi açısından daha düşük sıralarda yer alması, bu ülkelerde yaşayan insanların ekonomik sorunlar, altyapı eksiklikleri, sağlık hizmetlerinde zorluklar, eğitim sistemi sorunları ve güvenlik istikrarsızlığı gibi zorluklarla karşı karşıya kalabileceğini göstermektedir. IDOCRIW-MARA yönteminin güvenilirliği ve geçerliliği, duyarlılık analizi ve Spearman sıra korelasyon testi yapılarak test edilmiştir. Bunun için diğer çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemleri (IDOCRIW-PIV, IDOCRIW-SAW, IDOCRIW-CoCoSo) ile karşılaştırmalı analizler yapılmış ve genel olarak tutarlı sonuçlar elde edilmiştir. Bu sonuçlar, ülkelerin yaşam kalitesi düzeylerinin LQI kapsamında IDOCRIW-MARA yöntemiyle değerlendirilebileceğini göstermiştir. Ancak, farklı çalışmalarda kullanılan yöntemler ve farklı veri yılları nedeniyle sonuçlarda farklılıklar olabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca, her ülkenin farklı sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri olduğu ve bu durumun yaşam kalitesi algısını etkileyebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Kalitesi IDOCRIW Yöntemi MARA Yöntemi

Etik Beyan

Çalışmanın, etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer aldığını beyan ederim.

Teşekkür

İlgi ve alakanız için şimdiden teşekkür ederim.

Kaynakça

  • Aal, S. I. A., ve Nabeeh, N. A. (2024). Selection best policy in the solar wind energy under Magnitude of the Area for the Ranking of Alternatives (MARA) method. Information Sciences with Applications, 1, 39-51. https://doi.org/10.61356/j.iswa.2024.19573
  • Acar Akbulut, E., Ulutaş, A., Yürüyen, A. A., ve Balalan, S. (2024). Hibrit bir ÇKKV modeli ile G20 ülkelerinin lojistik performansının ölçülmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 12(1), 1-21.
  • Alao, M. A., Popoola, O. M. ve Ayodele, T. R. (2021). Selection of waste-to-energy technology for distributed generation using IDOCRIW-Weighted TOPSIS method: A case study of the City of Johannesburg. South Africa. Renewable Energy, 178(162e183). https://doi.org/10.1016/j.renene.2021.06.031
  • Ali, T., Aghaloo, K., Chiu, Y. R. ve Ahmed, M. (2022). Lessons learned from the COVID-19 pandemic in planning the future energy systems of developing countries using an integrated MCDM approach in the off-grid areas of Bangladesh. Renewable Energy, 189, 25-38. https://doi.org/10.1016/j.renene.2022.02.099
  • Alinezhad, A., ve Khalili, J. (2019). New methods and applications in multiple attribute decision making (MADM). Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-15009-9
  • Al-Qawasmi, J., Saeed, M., Asfour, O. S. ve Aldosary, A. S. (2021). Assessing urban quality of life: developing the criteria for Saudi cities. Frontiers in Built Environment, 7(682391), doi: 10.3389/fbuil.2021.682391.
  • Arsu, T. (2023). Bölgesel kalkınma odaklı misyon farklılaşması ve ihtisaslaşma projesinde yer alan pilot üniversitelerin performanslarının IDOCRIW tabanlı GRA yöntemi ile karşılaştırılması. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1). 1-12. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.119
  • Ayan, B., Abacıoğlu, S. ve Basilio, M. P. (2023). A comprehensive review of the novel weighting methods for multi-criteria decision-making. Information, 14(5), 285. https://doi.org/10.3390/info14050285
  • Aytekin, A. (2021). Efficiency and Performance Analyses of Food Companies via IDOCRIW, REF-II, and OCRA methods. Y. Akay Unvan (Ed.), Business studies and new approaches (7-24) içinde. Livre de Lyon.
  • Ayyıldız, E. ve Demirci, E. (2018). Türkiye’de yer alan şehirlerin yaşam kalitelerinin SWARA entegreli TOPSIS yöntemi ile belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 67-87.
  • Bandyopadhyay, S. (2023). A novel multi-criteria decision analysis technique incorporating demanding essential characteristics of existing MCDA techniques. Progress in Artificial Intelligence, 12, 231–255. https://doi.org/10.1007/s13748-023-00299-5
  • Cereska, A., Podvezko, V., ve Zavadskas, E. K. (2016). Operating characteristics analysis of rotor systems using MCDM methods. Studies in Informatics and Control, 25(1), 59–68.
  • Cereska, A., Poviezko, A. ve Zavadskas, E. K. (2018). Assessment of different metal screw joint parameters by using multiple criteria analysis methods. Metals, 8(5), 318. https://doi.org/10.3390/met8050318
  • Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N.L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayer, D.E., MacDonald Glenn, L., Hudspeth, T.R., Mahoney, D.F., McCahill, L., McIntosh, B., Reed, B., Rizvi, A.T., Rizzo, D.M., Simpatico, T., ve Snapp, R. (2008). An integrative approach to quality of life measurement, research, and policy. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, 1(1).
  • Çağlar, A. (2020). İllerin yaşam kalitesi: Türkiye istatistik kurumu verileriyle Veri Zarflama Analizi’ne dayalı bir endeks. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 875 – 902.
  • Çınaroğlu, E. (2021). CRITIC temelli CODAS ve ROV yöntemleri ile AB ülkeleri yaşam kalitesi analizi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 337-364, doi: 10.33399/biibfad.868418.
  • Çiftaslan, M. E. ve Rençber, Ö. F. (2022). IDOCRIW ve CoCoSo yöntemleri ile sistemik önemli bankaların performans analizi: Türkiye örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(özel sayı), 54–72.
  • Dağlı, S. ve Kuvvetli, B. İ. (2023). Farklı kriter ağırlıklandırma teknikleri ve Cocoso yöntemi ile katılım bankalarının performans değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 38(4), 917-931. https://doi.org/10.21605/cukurovaumfd.1410252
  • De Castro Araujo, T. M. P., Dos Santos, M., Gomes, C. F. S., Azevedo, C. M., Vanzetta, M., ve Pereira, E. L. (2024, January). Proposal of a Python Streamlit APP for the MPSI-MARA Multicriteria Method. In 2024 5th International Conference on Mobile Computing and Sustainable Informatics (ICMCSI) (pp. 189-194). IEEE. https://doi.org/10.1109/ICMCSI61536.2024.00034
  • Dehimi, S. (2021). The use of new techniques in spatial modeling and analysis of urban quality of life: Multiple-criteria decision analysis and GIS. GeoJournal of Tourism and Geosites, 35(2), 355-363, doi: 10.30892/gtg.35213-659.
  • Diener, E., ve Suh, E. (1997). Measuring quality of life: Economic, social, and subjective indicators. Social Indicators Research, 40(1-2), 189–216. https://doi.org/10.1023/A:1006859511756
  • Dissanayake, D., Morimoto, T., Murayama, Y., Ranagalage, M. ve Perera, E. (2020). Analysis of Life quality in a tropical mountain city using a multi-criteria geospatial technique: A case study of Kandy City, Sri Lanka. Sustainability, 12(918), doi:10.3390/su12072918.
  • Eghbali-Zarch, M., Tavakkoli-Moghaddam, R., Dehghan-Sanej, K. ve Kaboli, A. (2022). Prioritizing the effective strategies for construction and demolition waste management using fuzzy IDOCRIW and WASPAS methods. Engineering, Construction and Architectural Management, 29(3), 1109-1138. https://doi.org/10.1108/ECAM-08-2020-0617
  • Ersoy, N. (2023). Bütünleşik ÇKKV yaklaşımı ile AB ülkelerinin yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 190-212.
  • Feneri, A. M., Vagiona, D. ve Karanikolas, N. (2015). Multi-criteria decision making to measure quality of life: an integrated approach for implementation in the Urban Area of Thessaloniki, Greece. Applied Research Quality Life, 10, 573–587, doi: 10.1007/s11482-014-9335-1.
  • Geranian, H. ve Nakhaei, M. (2023). Application of multivariate decision-making algorithms in the mineral potential mapping; Case study: West Basiran, South Khorasan Province. Journal of Geomine, 1(1), 13-21, doi: 10.22077/jgm.2023.6377.1004.
  • Gligoric, M., Gligoric, Z., Lutovac, S., Negovanovic, M. ve Langovic, Z. (2022). Novel hybrid MPSI–MARA decision-making model for support system selection in an underground mine. Systems, 10(248). https://doi.org/10.3390/systems10060248
  • Gökgöz, F. ve Yalçın, E. (2023). Investigating the energy security performance, productivity, and economic growth for the EU. Environmental Progress and Sustainable Energy, 42(5). https://doi.org/10.1002/ep.14139
  • Gulo, N. (2024). Implementasi metode Measurement of Alternatives and Ranking According (MARA method) dalam sistem pendukung keputusan penentuan pemenang tender pembangunan jalan lintas desa ıraonogambo. KETIK: Jurnal Informatika, 1(03), 01-16. https://jurnal.faatuatua.com/index.php/KETIK/article/view/43
  • Hermann, B. G., Kroeze, C. ve Jawjit, W. (2007). Assessing environmental performance by combining life cycle assessment, multi-criteria analysis and environmental performance indicators. Journal of Cleaner Production, 15(1787e1796).
  • Hurajova, J. C. ve Hajduova, Z. (2021). Multiple-criteria decision analysis using TOPSIS and WSA method for quality of life: The case of Slovakia regions. Mathematics, 9 (2440). https://doi.org/10.3390/math9192440
  • Işıldak, B., Keleş, M. K. ve Özdağoğlu, A. (2023). Tekirdağ Çorlu Atatürk Havalimanı’nın performansının IDOCRIW ve WEDBA yöntemleriyle yıllara göre değerlendirilmesi. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11(INCSOS VIII Özel Sayısı), 169-182. https://doi.org/10.20304/humanitas.1271656
  • Kaya, P., İpekçi Çetin, E. ve Kuruüzüm, A. (2011). Çok kriterli karar verme ile Avrupa birliği ve aday ülkelerin yaşam kalitesinin analizi. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, (13), 80-94.
  • Keleş, N. (2023). LOPCOW ve CRADIS yöntemleriyle G7 ülkelerinin ve Türkiye’nin yaşanabilir güç merkezi şehirlerinin değerlendirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 727–747, doi: 10.25287/ohuiibf.1239201.
  • Kırhasanoğlu, Ş. ve Karavardar, A. (2024). Bütünleşik IDOCRIW ve EATWIOS yaklaşımıyla yıllara göre finansal performans değerlendirmesi: Turkcell örneği. Mali Çözüm Dergisi, 34(181), 13-40.
  • Kırhasanoğlu, Ş. ve Özdemir, M. (2022). BIST’te işlem gören futbol kulüplerinin covıd-19 dönemi finansal performanslarının IDOCRIW temelli analizi. Enderun, 6(1), 44-65.
  • Küçükal, N. T., Ayaş, P., Köse, D. ve Kaya, G. K. (2021). Çok kriterli karar verme yöntemlerinin karşılaştırmalı kullanımı ile Türkiye’deki illerin yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(2), 150-168. https://doi.org/10.30855/gjeb.2021.7.2.005
  • Luo, Y., Zhang, X., Qin, Y., Yang, Z. ve Liang, Y. (2021). Tourism attraction selection with sentiment analysis of online reviews based on probabilistic linguistic term sets and the IDOCRIW-COCOSO model. International Journal of Fuzzy Systems, 23, 295–308. https://doi.org/10.1007/s40815-020-00969-9
  • Maggino, F., ve Zumbo, B. D. (2012). Measuring the quality of life and the construction of social indicators. In Kenneth C. Land, Alex C. Michalos, & M. Joseph Sirgy (Eds.), Handbook of social indicators and quality-of-life research, (pp. 201-238). Dordrecht, Netherlands: Springer Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-007-2421-1_10
  • Mansouri, A., Saghafi, F., ve Razavi Hajiagha, S. H. (2023). Sustainable selection of electricity distributed generation technology using Idocriw-Topsis method: A case study in Iran. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4499682
  • Mijailovic, S. ve Markovic, S. (2022). Development of the multi-criteria model for the quality of life assessment in local governments. Economıc Themes, 60(2), 259-280, doi: 10.2478/ethemes-2022-0015.
  • Onnom, W., Tripathi, N., Nitivattananon, V. ve Ninsawat, S. (2018). Development of a liveable city ındex (lcı) using multi criteria geospatial modelling for medium class cities in developing countries. Sustainability, 10(520), doi:10.3390/su10020520.
  • Ömürbek, N., Eren, H. ve Dağ, O. (2017). ENTROPİ-ARAS ve ENTROPİ-MOOSRA yöntemleri ile yaşam kalitesi açısından AB ülkelerinin değerlendirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 29-48.
  • Özbek, A. (2019). Türkiye’deki illerin EDAS ve WASPAs yöntemleri ile yaşanabilirlik kriterlerine göre sıralanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), 9(1), 177-200.
  • Pala, O. (2021). IDOCRIW ve MARCOS temelli BIST ulaştırma işletmelerinin finansal performans analizi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 263-294.
  • Paradowski, B., Shekhovtsov, A., Bączkiewicz, A., Kizielewicz, B., ve Sałabun, W. (2021). Similarity analysis of methods for objective determination of weights in multi-criteria decision support systems. Symmetry, 13(10), 1874. https://doi.org/10.3390/sym13101874
  • Podvezko, V., Kildiene, S. ve Zavadskas, E. K. (2017). Assessing the performance of the construction sectors in the Baltic States and Poland. Panoeconomicus, 64(4), 493-512. https://doi.org/10.2298/PAN150518004P
  • Prakash, M., Shukla, R., Chakraborty, A. ve Joshi, P. K. (2016). Multi-criteria approach to geographically visualize the quality of life in India. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 23(6), 469–481. http://dx.doi.org/10.1080/13504509.2016.1141119
  • Reig-Mullor, J., Garcia-Bernabeu, A., Pla-Santamaria, D., ve Salas-Molina, F. (2024). Measuring quality of life in Europe: A new fuzzy multicriteria approach. Technological Forecasting and Social Change, 206, 123494. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2024.123494
  • Richardson, J. R. J., Peacock, S. J., Hawthorne, G., Lezzi, A., Elsworth, G. ve Day, N. A. (2012). Construction of the descriptive system for the assessment of quality of life AQoL-6D utility instrument. Health and Quality of Life Outcomes, 10(38).
  • Rinner, C. (2007). A geographic visualization approach to multi-criteria evaluation of urban quality of life. International Journal of Geographical Information Science, 21(8), 907–919. https://doi.org/10.1080/13658810701349060
  • Sahin, A. ve Yapıcı Pehlivan, N. (2017). Evaluation of life quality by integrated method of AHP and TOPSIS based on interval type-2 fuzzy sets. Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics, 46(3), 511 – 523, doi: 10.15672/HJMS.2017.420.
  • Sertaç Arı, E. (2023). Yaşam kalitesinde G20 ülkelerinin çok kriterli karar verme yöntemleriyle -sıralanması üzerine bir uygulama. B. Öçal (Ed.), Sosyal bilimlerde toplumsal sorunlara bakış: uygulamalı çalışmalar (s. 87-106) içinde. Efeakademi Yayınları.
  • Seyhan, N. ve Seyhan, B. (2021). COVID-19 salgın sürecinde AB ülkelerindeki yaşam kalitesinin çok kriterli karar verme ile değerlendirilmesi. Journal of Social Research and Behavioral Sciences, 7(13).
  • Skeykhi, M. T. (2022). An overview of quality of life across Asia: A sociological appraisal. Journal of Addiction Research and Adolescent Behaviour, 5(1), doi: 10.31579/2688-7517/032.
  • Sorourkhah, A., ve Edalatpanah, S. A. (2022). Using a combination of matrix approach to robustness analysis (MARA) and fuzzy DEMATEL-based ANP (FDANP) to choose the best decision. International Journal Of Mathematical, Engineering And Management Sciences, 7(1), 68.
  • Thinh, H. X., ve Van Dua, T. (2024). Research on expanding the scope of application of the MARA method. EUREKA: Physics and Engineering, (3), 90-99.
  • Trinkūnienė, E., Podvezko, V., Zavadskas, E. K., Jokšienė, I., Vinogradova, I. ve Trinkūnas, V. (2017). Evaluation of quality assurance in contractor contracts by multi-attribute decision-making methods. Economic Research, 30(1), 1152-1180. https://doi.org/10.1080/1331677X.2017.1325616
  • Vakilipour, S., Sadeghi-Niaraki, A., Ghodousi, M. ve Choi, S. M. (2021). Comparison between multi-criteria decision-making methods and evaluating the quality of life at different spatial levels. Sustainability, 13(7), 4067. https://doi.org/10.3390/su13074067
  • Van Dua, T., Van Duc, D., ve Bao, N. C. (2024). Integration of objective weighting methods for criteria and MCDM methods: Application in material selection. EUREKA: Physics and Engineering, (2), 131-148. https://doi.org/10.21303/2461-4262.2024.003171
  • Veenhoven, R. (1996). Happy life-expectancy: A comprehensive measure of quality-of-life in nations. Social Indicators Research, 39(1), 1-58.
  • Verdugo, M. A., Schalock, R. L., Keith, K. D., ve Stancliffe, R. J. (2005). Quality of life and its measurement: Important principles and guidelines. Journal of Intellectual Disability Research, 49(10), 707-717. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2005.00739.x
  • Wang, J., Wen, J., Pajić, V., ve Andrejić, M. (2024). Optimizing cross-dock terminal location selection: A multi-step approach based on CI-DEA–IDOCRIW–MABAC for enhanced supply chain efficiency—A case study. Mathematics, 12(5), 736. https://doi.org/10.3390/math12050736
  • Yazdani, M., Zavadskas, E. K., Ignatius, J., ve Abad, M. D. (2016). Sensitivity analysis in MADM methods: Application of material selection. Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 27(4), 382–391. http://dx.doi.org/10.5755/j01.ee.27.4.14005
  • Yıldız, A., Ayyıldız, E., Taşkın Gümüş, A. ve Özkan, C. (2019). Ülkelerin yaşam kalitelerine göre değerlendirilmesi için hibrit pisagor bulanık Ahp-Topsis metodolojisi: Avrupa Birliği örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 17, 1383-1391.
  • Yılmaz, N. (2023). Financial performance analysis of multi-branch banks with ıntegrated MPSI-MARA model: The case of Türkiye. Journal of Economics and Financial Researches, 5(2), 168-188, doi: 10.56668/jefr.1384058.
  • Zarghami, E., Sharghi, A., Olfat, M. ve Kousalari, F. S. (2018). Using multi-criteria decision-making method (mcdm) to study quality of life variables in the design of senior residences in Iran. Ageing International, 43, 279–296. https://doi.org/10.1007/s12126-017-9308-4
  • Zavadskas, E. K., Cavallaro, F., Podvezko, V., Ubarte, I. ve Kaklauskas, A. (2017). MCDM assessment of a healthy and safe built environment according to sustainable development principles: A practical neighborhood approach in Vilnius. Sustainability, 9(5), 702. https://doi.org/10.3390/su9050702
  • Zavadskas, E. K., ve Podvezko, V. (2016). Integrated determination of objective criteria weights in MCDM. International Journal of Information Technology & Decision Making, 15(02), 267-283.
Toplam 69 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Yöneylem
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Nazife Şahin Macit 0000-0002-7996-4704

Erken Görünüm Tarihi 25 Temmuz 2024
Yayımlanma Tarihi 29 Temmuz 2024
Gönderilme Tarihi 28 Mart 2024
Kabul Tarihi 3 Temmuz 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024Cilt: 25 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Şahin Macit, N. (2024). Batı Asya Ülkelerinde Yaşam Kalitesi: IDOCRIW-MARA Metoduyla İncelenen Değişkenler ve Elde Edilen Bulgular. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3), 467-487. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1460615
 Kapak Resmi İndir

Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.